94 95 (25)

94 Cłf« II. Podtlaw? mikroekonomii

dając zapotrzebowanie zgłaszane przez wszystkich konsumentów przy każdej cenie, otrzymalibyśmy analizowaną w poprzednim rozdziale krzywą popytu rynkowego na dane dobro.

3.3. Podstawy wyboru ilości czasu pracy i czasu wolnego

Realizacja funkcji konsumpcyjnej gospodarstwa domowego wymaga odpowiednich środków. To właśnie funkcja produkcyjna ma na celu dostarczenie tych środków - inaczej dochodów - umożliwiających konsumpcję.

3.3.1. Dochód a skłonność do konsumpcji

Wielkość dochodu jest głównym, obok cen. czynnikiem wpływający m na poziom konsumpcji gospodarstwa domowego. Na ogól wzrost dochodu powoduje wzrost popytu na poszczególne dobra, a jego spadek powoduje spadek popytu. Ta ogólna zasada nic dotyczy dóbr podrzędnych (por. punkt 6.3 drugiego rozdziału). Jeżeli wzrasta dochód konsumenta, a ceny dóbr pozostają nic zmienione, to rozmiary popytu konsumenta na dobro podrzędne zmniejszają się. Powoduje to podkreślana już wcześniej prawidłowość, że zmiana dochodu implikuje zmianę nic tylko poziomu, ale i struktury wydatków.

Zależność między dochodem a poziomem konsumpcji dla dóbr normalnych i podrzędnych możemy przedstawić za pomocą tzw. krzywych dochód-kon-sumpcja.

Krzywa dochód-konsumpcja jest geometryczną ilustracją zbioru punktów równowagi konsumenta odpowiadających wszystkim poziomom dochodu konsumenta. przy założeniu niezmienności cen oraz przy danych preferencjach konsumenta.

Zacznijmy od dóbr normalnych. W ich przypadku, gdy wzrasta dochód konsumenta. a ceny dóbr pozostają nic zmienione, wtedy wielkość popytu na te dobra (także ich konsumpcji) wzrasta. Przedstawiamy to na rysunku 3.14.

Jak pamiętamy, wzrost dochodu przy stałych cenach dóbr .V i >' powoduje przesunięcie linii budżetowej w prawo, bez zmiany jej nachylenia. Oznacza to wzrost popytu na dobra A” i Y, czyli przejście od punktu równowagi E, do E; i Ey (rys. 3.14).

Załóżmy teraz, że dobro Y jest dobrem normalnym, dobro X zaś dobrem podrzędnym. Popyt na dobro Y będzie więc wzrastał wraz ze wzrostem dochodu, natomiast popyt na dobro X będzie malał. Graficznie wygląda to tak. jak na rysunku 3.15.

Riuiork 3.14. Krzywa Uochód-konsumpcja dla RyMinrk 3.15. Krzywa dochód-koitsumpcja dla przypadku. gd>' X i Y*ą dobrami normalnymi przypadku, gdy Y jcłl dobrem normalnym.

a A’ dobrem podrzędnym

Widać wyraźnie, że w miarę wzrostu dochodu, czyli przesuwania się linii budżetowej w prawo, rośnie konsumpcja (popyt) dobra Y przy równoczesnym spadku popytu na dobro podrzędne X. Warto zwrócić uwagę na to. że dochód inaczej oddziałuje na konsumpcję, gdy wzrasta, a inaczej - gdy spada. Gospodarstwa domowe dążą do utrzymania dotychczasowego poziomu konsumpcji mimo spadku dochodu. Zjawisko to nosi nazwę efektu rygla lub zapadki: powoduje zablokowanie spadku konsumpcji. W tej sytuacji część wydatków konsumpcyjnych gospodarstwa muszą pokrywać z nagromadzonych oszczędności. Dopiero po ich wyczerpaniu następuje spadek konsumpcji. To dążenie gospodarstw domowych do utrzymania poziomu konsumpcji jest czynnikiem stabilizującym gospodarkę.

W odwrotnym kierunku, czyli destabilizująco, oddziałuje inna prawidłowość. Cechą charakterystyczną krajów o wysokim poziomic dochodu jest pojawienie się licznej grupy gospodarstw domowych o dochodach większych niż niezbędne do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Zwiększa się więc część dochodu dająca konsumentowi znaczną swobodę w planowaniu czasu i struktury wydatków. Taki stan rzeczy implikuje możliwość większych fluktuacji popytu konsumpcyjnego, co przy wzmożonej wrażliwości gospodarki na wahania popytu czyni ją bardziej labilną (czyli podatną na wahania). Do tych zagadnień wrócimy w rozdziale trzynastym, przy analizie cyklu koniunkturalnego. Teraz chcemy tylko zaznaczyć, że mikroekonomiczne decyzje podejmowane przez poszczególne podmioty gospodarcze wywierają istotny wpływ na makroekonomiczne procesy gospodarcze. Dlatego też poznawanie uwarunkowań tych mikroekonomicznych decyzji jest bardzo Istotne.

3.3.2. Czynniki pozadochodowe a konsumpcja

Dochód jest (przy danych cenach) głównym, ale nic jedynym, czynnikiem Opływającym na wielkość i strukturę konsumpcji gospodarstwa domowego. Wply-