99 (131)

pgfrrr-r—---------■■■■■

7 problematyki współczesnych badań dłalektółogłcznyćh (1976)    99

dzieci i dmye chłopów iid. )\ Np. Gułtowy. pow. Środa Włkp.: joxafi frdiićara xyopiłf !| /na/) p>vńrorga tynptłf. nfoęf dvojc synAf |! mto* dvoiga symlf || tWoy dvux xynAf i inne:

d) liczebniki ułamkowe typupó/trzecła 'dwa i pół" występują jeszcze np. w gwarach północnej i środkowej Wielkopolski, chociaż z odmiany potocznej języka ogólnopol-<k tego dość szybko wychodzą (nic zna ich często np młodzież, w tym także młodzież uniwersytecka);

c) oddziaływanie języka ogólnopolskiego nie przyczynia się. jak wszystko zdaje stę wskazywać, w silniejszym stopniu do wytworzenia lub utrzymania się w gwarach (np. na terenie Wielkopolski) opozycji rodzaj męskoosobowy : rodzaj niemęskooso-bowy.

Kategoria męskoosobowości jest kategorią pośrednią fleksyjno-skladrtiową*. Powinna być ona zbadana w nowszy sposób na obszernym materiale gwarowym z całej Polski* W wyniku badań synchronicznych moglibyśmy otrzymać szczegółowe informacje o aktualnej sytuacji w tym zakresie. Badania diachroniczne mogą dać z kolei przynajmniej częściowo odpowiedź na pytanie, o ile obecny stan regionalny w zakresie kategorii męskoosobowości odbija starszy stan i starsze tendencje rozwojowe gwar. Głodziłoby o znalezienie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu istniało podobieństwo między gwarowymi tendencjami gwarowymi i tendencją rozwojową języka ogólnopolskiego.

Na podstawie dzisiejszego stanu można przyjąć, że w niektórych ugrupowaniach gwarowych kierunek rozwojowy podobny był do ogólnopolskiego¹⁰.

Pełne opracowanie na materiale gwarowym istnienia lub braku opozycji rodzaj męskoosobowy: rodzaj niemęskoosobowy wymaga uwzględnienia form czterech kate-

‘ Bardziej szczegółowo pisałem o tym w pracy pt. Wewnętrzne tendencje rozwojowe gwar północno-wiclkopolsktch Poznań 1967. s. 22; por. leż moją pracę Gwary północnej Wielkopolski. Poznań 1967. s .60.

¹ Co do terminu kategoria pośrednia zob. A. Heinz, Kfitegoric przejściowe (pośrednie) w języku. „Biuletyn Pol. Tow. Jęz ” XXV, op.cit., s. 45-61.

*    Sprawę rozgraniczenia rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w gwarach krajniackich przedstawiłem dość szczegółowo w pracy pt. Gwary Krajny (Poznań 1964, s. 128-131), a w gwarach północnowielkopolskich w pracy pt. Wewnętrzne tendencje rozwojowe gwar północnowiełkopolskich, ap.cii., s. 24-27. W ostatnio cytowanej pracy zwróciłem też uwagę na potrzebę szerszego omówienia tego problemu na nowszym materiale gwarowym z różnych stron Polski. O potrzebie zbadania kategorii męskoosobowości na współczesnym i historycznym materiale gwarowym pisała J. Zieniukowa, Kategoria męskoosobowości w językach słowiańskich. W: Z polskich studiów slawistycznych. Seria 3. Językoznaw-łftw. Warszawa 1968, s. 112, 114. Zob. też K. D e j n a. Dialekty polskie, op.cit., s. 234.

*    Zob. np. stan na Kaszubach: J. Zieniukowa, Kategoria męskoosobowości w dialektach kaszub-tkwh. ..Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej*' XII, 1972, s. 85-96, zwłaszcza zaś s. 96; por. K. D e j n a, Dialekty polskie, op.cit., s. 233, 241 i mapa 70. Interesujące uwagi i informacje o rozróżnianiu lub nierozroznśaniu rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego w innych regionach Polski zawiera cytowana książka K. D e j n y. s. 232-234. 248. 254, 261, 266 i mapa 70 oraz artykuł J.Zieniukowej pt Rodzaj męskoosobowy w dialektach polskich (wświetle opracowań diulektologicznych). „Studiu z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” XIII, 1974, s. 55-63.