Obraz2 (131)

Inny badacz problematyki podmiotowości w psychologii - I. Koń (1987) w swoim studium teoretycznym wymienia trzy zakresy problemu ludzkiej podmiotowości: tożsamość ego, samoświadomość i samoocenę. W jego przekonaniu psychologia ego zajmowała się tylko pierwszym z tych zakresów. Natomiast na gruncie psychologii poznawczej podjęło próby analizy drugiego i trzeciego z wyróżnionych wyżej zakresów struktury ludzkiej podmiotowości. J. Kozielecki (1987) w studium poświęconym problemowi psychologicznej samowiedzy człowieka wskazuje na znaczenie zagadnienia podmiotowości w rozwoju psychicznym. Samowiedza, czyli wiedza jednostki o samej sobie,

0    swoich stanach psychicznych, nastawieniach, lękach i obawach, o źródłach

swoich celów życiowych czyni jej egzystencję pełniejszą. Osoba taka jest świadoma swoich możliwości i ograniczeń, potrafi adekwatnie reagować na rzeczywistość i znaleźć sobie właściwe miejsce w zmiennej rzeczywistości. Wreszcie podmiot samoświadomy wie, że wywiera wpływ na zdarzenia, że kierojfe ■sobą w r óżwy eta syt\^e^eta ^<5po\eexwy eta \ że talent    te    petaĄ

odpowiedzialność. Podmiot percepuje rzeczywistość, wyobraża sobie możliwe stany rzeczy, analizuje różne warianty postępowania, podejmuje decyzje i jest odpowiedzialny za to, co właśnie robi.

K. Korzeniowski (1982) na podstawie analizy literatury psychologicznej

1    własnych badań zaproponował autorską koncepcję ludzkiej podmiotowości. Wyrasta ona na bazie koncepcji podmiotowości sformułowanej na gruncie filozofii materialistycznej, w której podkreślano aktywistyczną i faktyczną działalność człowieka przekształcającego rzeczywistość i spełniającego się w tych działaniach. Ludzka samorealizacja możliwa jest tylko w toku działań konstruktywnych, działań zmieniających warunki egzystencji społecznej, działań nakierowanych na urzeczywistnianie pewnych idei społecznych w praktyce. Podmiotowość, zdaniem tego autora, wyraża się w przedmiotowej działalności człowieka a nie w biernym kontemplowaniu rzeczywistości i swojej roli w tym świecie. Ważnym czynnikiem podmiotowości jest też świadomość tej aktywności w świecie przedmiotowym. Człowiek wie o tym, że to właśnie on sprawuje kontrolę nad tym, co robi, a nie poddaje się biernie wpływowi sił zewnętrznych wobec niego.

K. Korzeniowski w swej koncepcji ludzkiej podmiotowości podkreśla jeszcze jeden ważny moment. Mianowicie powiada on, że świadomość własnej podmiotowości to świadomość własnej odrębności w świecie materialnym i społecznym. Podmiot wie o tym, że różni się od innych i wie, że inni wiedzą o tym fakcie. Trzy zatem momenty są istotne w tej koncepcji dla zrozumienia ludzkiej podmiotowości: po pierwsze podmiotowość wyraża się w przedmiotowej działalności człowieka, po drugie, w poczuciu kontroli nad własnymi czynami i po trzecie jest świadoma istnienia w różnicy od innych. Te trzy momenty autor sytuuje w pewnej teoretycznej perspektywie psychologii czynności. Podmioto-

34