97 (137)

Z problematyki współczesnych badań dialektologicznych*

1.    Na wstępie należy podkreślić, że w zakresie dialektologii, biorąc pod uwagę chociażby lata powojenne, zrobiono bardzo dużo. Zebrano bowiem i opracowano ogromny materiał językowy, wyjaśniono wiele kwestii dotyczących przeszłości i współczesnego stanu odmiany regionalnej języka polskiego, udoskonalono w znacznym stopniu metody badawcze.

Trudno w niewielkim, z konieczności, artykule przedstawić szczegółowo aktualną problematykę dialektologiczną. Ograniczę więc się do zwięzłego omówienia niektórych tylko spraw dotyczących badań dialektologicznych w Polsce.

2.    W ostatnim czasie zaznacza się wyraźnie dążność do rozgraniczania w badaniach dialektologicznych synchronii i diachronii^{1 2 3}. Chodzi także o zachowanie właściwej proporcji między badaniami synchronicznymi i diachronicznymi.

Z punktu widzenia metodologii badań dialektologicznych ważnym posunięciem jest wyodrębnienie przez Dejnę dwu dyscyplin: dialektologii i dialektografii^:. Dążąc do syntetycznego ujęcia synchronicznych zjawisk gwarowych, można by dialektologię rozumieć szerzej, tzn. jako dyscyplinę naukową mającą dwa ściśle ze sobą związane i wzajemnie uzupełniające się działy: 1) diachroniczny, będący odpowiednikiem dialektologii w klasyfikacji Dejny i 2) synchroniczny; chodziłoby tutaj o pogłębiony opis współczesnych gwar, z uwzględnieniem ich zróżnicowania poziomego (geograficznego) i pionowego (społecznego), a także tego wszystkiego, co dotyczy funk-

1

* Z. Zagórski, Z problematyki współczesnych badań dialektologicznych. „Studia Polonistyczne" ią 1976, s. 197-206.

2

   Problem ten poruszał m.in. M. K a r a ś w artykule pt. Diachronia i synchronia w ujmowaniu faktów dtaJekiologicznych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace językoznawcze" 1968. z. 21. 17-15.

3

   Zob. K. Dej na. Dialektologia i dialektograjia. „Rozprawy Komisji Jęz. Wroc. Tow. Nauk." Vf, 1966, s. 139-144; idem, Podstawowe pojęcia oraz terminy dialektografii i dialektologii W; Z polskich studiów slawistycznych. Seria i. Językoznawstwo. Warszawa 1968, s. 171-174; idem, /.osady i podstawy dialektologicznej regionalizacji terytorium etnicznego. Sprawozdania z czynności i posiedzeń nauko* yeh Łódź. Tow. Nauk. R. XXVI, 3, 1972,«. 1-2; idem. Dialekty polskie. Wrocław 1973, s 11-15.