Obraz6

liii

XXXI. Państwo i samorządy

319.    Mówiąc o samorządach, już na wstępie należy zwrócić uwagę na bardzo istotną różnicę między tą, a poprzednio charakteryzowanymi formami organizowania się ludzi. Samorządy sytuują się na pograniczu między formami pozapaństwowymi a formą państwową. Do form pozapaństwowych zbliża je to, że w niektórych przypadkach upodobniają się nieco do organizacji społecznych, nie są tworami o suwerennym charakterze, mogą powstać i działać tylko wówczas, gdy zezwoli na to prawo (konstytucja, ustawy). Z drugiej zaś strony, samorządy dysponują na mocy prawa, kompetencjami władczymi. Samorządy nie są instytucjami przeciwstawnymi państwu. Są one natomiast tworami organizacyjnymi, uzupełniającymi formy uczestnictwa obywateli (a szerzej — mieszkańców kraju, osób należących do pewnych kategorii) w sprawowaniu władzy publicznej w państwie.

320.    Przez samorząd rozumieć można taką formę organizowania się ludzi, dzięki której mogą oni, na podstawie i w granicach obowiązującego prawa, samodzielnie, metodami demokratycznymi rozstrzygać władczo w istotnych dla siebie kwestiach. Zespół ludzi objętych działaniem samorządu tworzy wspólnotę samorządową. Jest ona czymś podobnym do wspólnoty państwowej (choć nie zawsze ma charakter terytorialny); używając pojęć zaczerpniętych z doktryny pomocniczości (subsydiamości), powiedzieć by można, że jest wobec państwa wspólnotą mniejszą i niższą. Samorządu nie można utożsamiać z organami wspólnoty - na przykład z zarządami, radami, prezesami - tym bardziej że w licznych przypadkach wspólnota ta podejmuje decyzje władcze viritim, w formach właściwych demokracji bezpośredniej. Samorząd to

IllL