9

bawoły Kcnge a z odległości kilku mil. Gdy znajdujesz się w nowej sytuacji i sygnały, na których musisz opierać się przy ocenie odległości, są niewystarczające lub niejednoznaczne. wówczas stałość wielkości przestaje być zachowywana i twój system percepcyjny ucieka się do dostępnej mu informacji-a mianowicie starej, poczciwej, nierzetelnej stymulacji bliskiej.

Regularność w złudzeniach Złudzenia nie są bynajmniej anormalnymi przykładami naszej dziwacznej percepcji, lecz dostarczają mnóstwo informacji o tym, co jest niezbędne dla normalnego, dokładnego spostrzegania. Nie są one przejawami defektów w naszym systemie percepcyj-nym. lecz raczej ukazują jego mocne strony. Wykazują one, w jakim stopniu percepcja nie jest całkowicie uzależniona od każdego bitu informacji bodźcowej w naszym aktualnym środowisku. Dzięki temu nie jesteśmy zależni od bodźców (siimuhis-bound) i możemy posługiwać się naszy mi spostrzeżeniami w procesie myślenia - przekonaliśmy się o tym w naszych rozważaniach nad koncepcją Piageta.

Wyjaśnieniem dla niektórych złudzeń percepcyjnych, rozpatrywanych przez nas poprzednio, jest po części nowy układ sygnałów lub połączenie tych sygnałów w taki sposób, który zmienia ich użyteczność. Zamiast spostrzegać dosłownie to, co jest na zewnątrz, odbieramy wrażenie, które wskazuje wyraźnie na istnienie dodatkowego wejścia informacyjnego z naszych własnych oczu, mózgu łub jednego i drugiego.

Czy zauważyłeś kiedyś, że Księżyc wydaje się o wiele większy w tedy, gdy. jest nad horyzontem niż wtedy, gdy jest wysoko na niebie? Ponieważ wiemy, że jego wielkość naprawdę me zmienia się każdej nocy. gdy wędruje on po niebie, a w ięc spostrzegana przez nas zmiana jego w iełkości jest złudzeniem. Złudzenie to omawiał już w II wieku naszej ery grecki astronom Ptolomeusz. Tłumaczy się je niekiedy tym. że zwraca się wówczas oczy ku górze lub też, że przy patrzeniu w górę ulegają napięciu mięśnie szyi.

Jedno z wyjaśnień tego szczególnego złudzenia odwołuje się do kombinacji dwóch zasad: zasady stałości wielkości oraz zasady stanowiącej podstawę „złudzenia torów kolejowych 'przedstawionego na s. 231). Przedmioty znajdujące się blisko horyzontu spostrzega się jako większe, ponieważ ocenia się, ze znajdują się dalej Ta błędna ocena sygnałów odległości prowadzi do przełamania zachowywanej zwykle zasady stałości wielkości (Kaufmann i Rock. 1962).

^ W jaki sposób człowiek stał się olbrzymem, gdy szedł przez pokój? Uległeś temu złudzeniu, ponieważ zakładałeś, ze pokc. jest prostokątny, podczas gdy w rzeczywistości był on trapezoidalny, jak widać na rysunku 6.6. Prawy róg w rzeczywistości znajdował się znaczniej bliżej kamery'. Ponieważ zakładałeś, że pokój jest normalny i nie deponowałeś rzetelnymi sygnałami co do odległości, przeto przyjąłeś większy obraz na siatkówce za dobrą monetę i wydawało ci się, że człowiek rzeczywiście rośnie.

A

RYC 6 6. Rysunki te przedstawiają widok z przodu i z góry na pokój, którego zdjeoa zamieszczono na s 227. Gdy widoczny na nich człowiek przechodził z punktu 1 przez punkt 2 do punktu 3. to w rzeczywistości zbliżał się do kamery, ustawionej w punkge A. dlatego też wydaje się coraz większy na każdej kołejnej fotografii Zdjęcia ^zniekształconego pokoju" zamieszczono za zezwoleniem E*ptoratonum. San Francisco.

Inne złudzenia zdają się być skutkiem przesadnych lub niekontrolowanych tendencji organizujących, które występują w związku z wszelkim spostrzeganiem (zostaną one omówione w dalszej części niniejszego rozdziału)._j

Jak odbieramy informację?

Informację o naturze środowiska zewnętrznego wykrywaj? różne narządy, złożone z wysoce wyspecjalizowanych komórek receptorowych. Na ogół każdy narząd receptorowy jest wrażliwy na jeden tylko typ fizycznych lub chemicznych właściwości środowiska - na przykład na fale dźwiękowe łub fale świetlne. Jednakże te różnice nie są absolutne. Oko, na przykład chociaż „nastrojone na wy krywanie fal świetlnych, ^s będzie także reagować na nacisk palca dotykającego powieki-co możesz sprawdzić empirycznie (lecz ostrożnie, proszęlj na samym sobie.

Organizm potrafi wykrywać trzy właściwości bodźców środow iskowych: a) ich ogólną kategorię.ćzyli reprezentowany przez nie typ energii - na przykład św ietlnej, termicznej. mechanicznej, b) ich lokalizację w przestrzeni, c) kh natężenie w poszczególnych momentach.

Informacje o pierwszej z tych właściwości - kategorii

232 Spostrzeganie