anal dział dzieci i młodzieży

ność umysłową, na brak chęci do nauki oraz na nieżyczliwą postawę wobec nauczyciela.

J. Sobańska¹ badała wzajemne stosunki społeczne między młodzieżą a nauczycielami u 300 uczniów uczęszczających do klas VI—XI. U 16,3% badanych wystąpiły poprawne, bezkonfliktowe stosunki z nauczycielami, którym towarzyszyło pozytywne nastawienie wobec szkoły. U 58,3% badanych stosupki określono jako średnie; cechował je konflikt z jednjun z nauczycieli oraz krytyczne nastawienie wobec szkoły. 25,4% badanej młodzieży wykazywało nieprawidłowo ukształtowane stosunki z nauczycielami, co przejawiało się w konfliktach z kilkoma z nich oraz w niechętnym lub wrogim nastawieniem wobec szkoły. Największe nasilenie konfliktów z nauczycielami stwierdzono u młodzieży w wieku 15—16 lat. Częstsze konflikty z nauczycielami mieli chłopcy niż dziewczęta. Jako przyczyny powstawania konfliktów badana młodzież wymieniała: niesprawiedliwość nauczyciela, nerwowość i wybuchowość, oschłe odnoszenie się do uczniów, brak wyrozumiałości, zbytnią surowość, brak zrozumienia uczniów, nienależyte przygotowanie się do lekcji, małe umiejętności dydaktyczne.

III. Analiza działania dzieci i młodzieży

1. Właściwości i style działania

Skuteczne kierowanie procesem wychowania wymaga zarówno opisu głównych właściwości działania dzieci i młodzieży, jak i określenia jego zależności od determinujących je czynników. Szereg autorów wyraża pogląd, że poznanie działania i mechanizmów jego funkcjonowania jest podstawowym zadaniem badań psychologicznych. Według T. Tomaszewskiego ,,to co nas naprawdę interesuje, to ludzkie życie i ludzkie działanie. Różne procesy zachodzące u człowieka, świadome i nieuświadamiane, automatyczne, interesują nas ze względu na ich znaczenie dla naszego życia i działalności”.² Zdaniem J. Strelaua „człowiek jest przede wszystkim jednostką aktywną, sam na ten świat oddziałuje podejmując różne działania, tj. czynności, za pomocą których zmienia lub przekształca przedmioty świata materialnego”.³

W powyższych sformułowaniach są używane pojęcia: „czynności”, „działania”, „działalność”, „aktywność”. Czynność jest to zespół tworzących całość ruchów wyznaczonych przez ich cel. Struktura czynności jest dostosowana do warunków jej wykonywania. Umożliwia to uzyskanie zamierzonego wyniku nawet w razie zmiany tych warunków oraz zaistnienia sytuacji utrudniających osiągnięcie celu czynności.

Czynności tworzą działanie, będące zachowaniem się celowym, ukierunkowanym na określony cel. Cele poszczególnych czynności są realizowane w stosunkowo krótkim czasie (np. czynność rozwiązywania zadania przez ucznia, uczestnictwa w zabawie, spożycia posiłku).

65

1

¹ T. Tomaszewski Wstęp do psychologii. Warszawa PWN 1963, s. 107.

2

J. Strelau Różnice indywidualne. W: Psychologia. Pod red. T. Tomaszewskiego. Warszawa PWN 1975, s. 24.

3

5 — Psychologia...