adm3

wspomnieć o historii rozwoju europejskiego uzbrojenia ochronnego w ogóle, a zbroi w szczególności.

Jak wiadomo, średniowieczny pancerz zwany popularnie kolczugą, będący dość długo w użyciu, musiał w końcu być zamieniony przez nowszą formę uzbrojenia lepiej chroniącą wojownika. W latach 1250-1330 zaczęto używać dodatkowych metalowych płyt dla ochrony kolan i łokci. Wtedy też weszły do użycia hełmy większych rozmiarów zamknięte kopulowo. Wprowadzenie stalowego pancerza zapewniło jeszcze większą ochronę, a dalej pozostał krok ku przejściu do pełnej zbroi płytowej. Od końca XIV do końca XV w., a więc przez czas stulecia miało miejsce pierwsze rozdzielenie środków uzbrojenia obronnego, zgodnie z ich funkcjonalnym przeznaczeniem, na co najmniej dwa typy: zbroję bojową i zbroję turniejową. Rozwój tych dwóch typów doprowadził do pojawienia się odmian - rodzajów zbroi. Około połowy XVI w. wykształciła się pełna zbroja z zamkniętym hełmem i jednolitą osłoną zbudowaną ze stalowych płyt o różnych formach. Zbroje przeznaczone na turnieje, uzupełniane były osłoną lewego ramienia i przedramienia. Spowodowało to w okresie od połowy do końca XVI w. powstanie typu zbroi paradnej, gdzie zastosowano otwarte hełmy, a płaszczyzny dekorowane były technikami trybowania, grawerowania, trawienia, tausiowania, złocenia. Wreszcie, pod koniec XVI stulecia, w miarę doskonalenia broni defensywnej, a przede wszystkim palnej, dzięki dążeniu aby uzbrojenie ochronne było lżejsze, a tym samym zwiększało zwrotność wojownika, nastąpiło przejście do pól zbroi, znacznie ułatwiających prowadzenie walki.

Porównując, w ogólnym zarysie, liczbę typów zbroi europejskiej zachowanych do dnia dzisiejszego, nietrudno wykazać przewagę tych, które powstały w latach 30. XVI i na początku XVII w. nad pozostałymi, i rozpatrywać je jako najbardziej reprezentatywną odmianę europejskich zbroi w ogóle. To znaczy, szeroko rozpowszechnione wyobrażenie o rycerzach i rycerstwie jako takim, w znacznej mierze kojarzy się ze zbroją płytową i z zakrytym lub otwartym hełmem. Jednym z celów nowej wystawy jest pokazanie zbroi oraz zwrócenie uwagi na kształty i ich rodzaje, wspólne cechy i różnice, właściwości konstrukcyjne i zdobienie.

Eksponując przede wszystkim zbroje, wydaje się koniecznym podkreślenie w każdym konkretnym przypadku przynależność do określonego historycznego obszaru kontynentu. Za przodujące i tradycyjne uważano rejony Wioch i Niemiec, skąd pochodzi większość zachowanych kompletów. Właśnie one stanowiły podstawę ekspozycji. Poza nimi uwzględnione są inne historyczne regiony kontynentu, w szczególności Francja i Szwajcaria.

Z poznawczego punktu widzenia równie ważnym czynnikiem było pokazanie, że istnieje nie tylko podstawowy, częściej niż inne powtarzający się typ, ale i jego różnorodne odmiany. Różnica między zbrojami o przeznaczeniu bojowym i paradno-tur-nicjowym, szczególnie uwidaczniała się w dekoracji. Do walki używano stosunkowo prostych, skromnie zdobionych zbroi, niezawodnie chroniących wojownika. Stąd różnorodność zbroi: od stosunkowo prostych do dziwacznych w formie, wykorzystujących rozmaite materiały i sposoby technik zdobniczych, które nadawały zbrojom szczególnie odświętny i atrakcyjny wygląd. Zwracano uwagę na stylistyczną jednolitość takiego stroju, nie tylko właściwej zbroi, ale i całych kompletów uzbrojenia w zależności od rodzaju turnieju, a także zbroję na konia.

W trakcie przygotowań do wystawy należało uwzględnić jeszcze jeden element, mianowicie zbroja musiała ściśle odpowiadać budowie ciała przyszłego właściciela.