BadaniaMarketKaczmarczyk6

Wyższy stopień uogólnienia pomiaru wprowadzi! P. Abel!⁵, który procedurę pomiaru wyjaśnia odwzorowaniem jednego zbioru na drugi. Odwzorowanie to nie musi być jednoznaczne. Niejednoznaczne odwzorowanie nazywa on pomiarem strukturalnym.

Najwyższy stopień uogólnienia pojęcia pomiaru znajdujemy w pracy R. Gru-pińskiego⁶, gdzie liczb nie traktuje się jako koniecznego i wystarczającego warunku pomiaru. Uogólnione pojęcie pomiaru opiera się na innym ujęciu procesu pomiaru. Pomiar — jak pisze M. Mazur — jest „...torem oddziaływań służących do przenoszenia informacji. Początkiem tego tom jest obiekt mierzony. Końcem toru jest człowiek wykonujący pomiar. Pośrodku jest cała aparatura pomiarowa”'. Wynika stąd, że w każdym procesie pomiaru biorą udział zmysły, które mogą być wzmocnione instrumentem pomiarowym.

Jeżeli do bezpośrednich obserwacji (pomiarów) używa się narządu wzroku, to wrażenia wzrokowe określa się, stosując np. takie nazwy, jak: czysty, ładny, schludny. kolorowy, wyraźny. Dla wymienionych nazw tworzy się ogólne, abstrakcyjne pojęcie „estetyczny” lub „piękny”. To ogólne pojęcie nazywa się zmienną, a poszczególne słowa ją charakteryzujące — wartościami zmiennej. Uogólniona definicja pomiaru ma wówczas —jak pisze R. Grupiński — postać: „zmienną o określonym zbiorze wartości, za której pomocą określamy daną rzecz, nazywamy miarą tej rzeczy, natomiast czynność odwzorowania danej rzeczy w jedną z wartości zmiennej — pomiarem tej rzeczy”.

Każdy człowiek, przy użyciu jedynie zmysłów, dokonuje pomiarów, orzekając o sobie (lub innych), że ma silną potrzebę, złą opinię, wysoką wydajność itp. Abstrakcyjne pojęcia potrzeby, opinii, wydajności są właśnie miarami (zmiennymi). Za ich pomocą określa się mierzone zjawiska. Zmienne te mogą być wyrażone za pomocą różnych wartości, różnych jednostek miary. Na przykład zmiennymi określającymi pozytywny stosunek odbiorcy reklamy do emitowanego filmu reklamowego mogą być takie kategorie, jak podniecenie, uniesienie, wzruszenie, pobudzenie czy też entuzjazm. Do pomiaru za pomocą podobnych zmiennych używa się często w Stanach Zjednoczonych instrumentu zwanego monitorem emocjonalnego pobudzenia (warmth monitor), którego zastosowanie przedstawiono w przykładzie 3.1.

Przykład 3.1 pokazuje, że jest możliwy pomiar w sensie ogólnym, gdzie stosunek (reakcję) do oglądanego filmu reklamowego, a raczej jego treści, można mierzyć za pomocą zmiennej „stopień pobudzenia” lub „rodzaj pobudzenia”. Natomiast wartości zmiennej (od braku pobudzenia po silne wzruszenie) pozwalają różnicować ten pomiar.

P. Abcll, Modele w socjologii, PWN, Warszawa 1965. s. 53-92. ^fl Pomiar „jest to taki sposób manipulowania symbolami, w którym istotne relacje między symbolami pozostają takie same, jak relacje między przedstawionymi przez cc symbole rzeczami" {Opis statystyczny w badaniach prawoznawczych. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1981).

M. Mazur, Cybernetyka i charakter, PIW, Warszawa 1976. s. 92.

76