BadaniaMarketKaczmarczyk$6

Jeden z producentów soków pitnych przeprowadził eksperyment w celu pomiaru wpływu zawartości cukru i różnych smaków soku pitnego na preferencje nabywców. Zaprojektował on eksperyment, w którym uwzględnił dwie wymienione zmienne, z których każda przyjmowała wartości od 1 do 4. Projekt tego eksperymentu zilustrowano w tablicy 4.15.

Tablica 4.15

Projekt eksperymentu w formie modelu czynnikowego

Smak	Zawartość cukru
	1	2	3	4
1	A	Ii	C	D
2	E	F	G	H
3	I	J	K	L
4	M	N	O	P

Źródło: R.E. Frank, P.F.. Grccn, jw.. s. 46.

W tablicy uwzględniono 16 różnych (od A do P) odmian smaku i stopnia słodkości soku pitnego. Eksperyment polegał na tym, że każda odmiana soku była degustowana przez różne grupy ludzi. Degustatorzy nadawali sokom oceny od 0 do 10. Średnia otrzymana z tych ocen dawała dla każdej odmiany soku określony wynik pomiaru.

Podany przykład eksperymentu w formie modelu czynnikowego określa się jako eksperyment o wymiarach 4x4. W tym modelu stosuje się także inne wymiary, np. 2x3 lub 3x4. Ponadto do modelu można wprowadzić trzecią zmienną niezależną, np. kolor soku. Jeżeli określimy jego cztery wartości, to model przybierze kształt sześcianu o wymiarach 4 x 4 x 4 = 64 zmienne. Duża liczba odmian utworzonych przez krzyżujące się wartości zmiennych ograniczających jest podstawową wadą omawianego eksperymentu. Liczbę odmian redukuje się pizez stosowanie frakcyjnego modelu czynnikowego.

4.6.3

Eksperyment naturalny i sztuczny

Każdy eksperyment jest przeprowadzany w określonych warunkach. Z jednej strony są to warunki sztuczne, z drugiej zaś — naturalne. Stopień sztuczności i naturalności warunków może być różny. Jednym z eksperymentów przeprowadzanych w warunkach sztucznych jest eksperyment laboratoryjny, a w warunkach naturalnych przeprowadza się eksperyment standardowy i eksperyment kontrolowany. Zarówno eksperyment sztuczny, jak i eksperyment naturalny mogą być zaprojekto-

246