Bez nazwyF

86

Rys. 7.3. Przykłady błędów spotykanych przy pomiarze twardości: a) zbyt doża chropowatość powierzchni. b) zadziory na krawędziach przedmiotu, c) wypukłość przedmiotu, d) wklęsłość podłoża, e) zbyt mała średnica przedmiotu, f) nierówność podłoża, g) miękkość podłoża, h) przesunięcie osi wglębnika względem osi przedmiotu, i) pomiar za blisko krawędzi przedmiotu, j) zaokrąglenie powierzchni, k) nieprostopadlość powierzchni. I) pomiar twardości przedmiotów zbyt cienkich, m) odkształcenia badanego przedmiotu

Mimo wymienionych wad zalety sposobu Rockwella przeważają i powodują, że sposób ten jest powszechnie stosowany w warunkach przemysłowych i cieszy się dużą popularnością.

7.2. Porównywanie wyników twardości metali wyznaczonych różnymi

sposobami

Brak definicji twardości jako wielkości fizycznej powoduje, że porównywanie wyników twardości metali wyznaczonych różnymi sposobami nie ma żadnego uzasadnienia teoretycznego. Względy praktyczne zdecydowały o tym, że dla celów porównawczych opracowano wiele wzorów przeliczeniowych, tablic, wykresów i nomogramów opracowanych na podstawie długotrwałych i kosztownych badań doświadczalnych. Należy zdecydowanie podkreślić, że wszystkie spotykane w literaturze przeliczniki mają charakter orientacyjny, co wynika z braku definicji twardości, jak również różnych warunków przeprowadzania pomiarów w różnych krajach, a nawet w różnych laboratoriach tego samego kraju. Zastrzeżenia dotyczące porównywalności pomiarów są więc główną przyczyną tego, że przeliczanie wyników pomiarów twardości należy stosować bardzo ostrożnie, za każdym razem podając zastosowaną tablicę przeliczeniową. Tablice porównawcze twardości Bri-nella, Vickersa i Rockwella są przedstawione również w PN-93/H-04357 zatytułowanej: „Tablice porównawcze twardości określonej sposobem Rockwella, Vic-kersa, Brinella. Shore’a i wytrzymałości na rozciąganie”.

Na rysunku 7.4 przedstawiono orientacyjny wykres umożliwiający porównywanie wyników twardości stali i staliwa uzyskanych omówionymi w tym podręczniku sposobami Brinella, Vickersa i Rockwella. Wykres opracowano na podstawie danych firmy Emco (Austria), producenta twardośćiomierzy różnych typów. Korzystanie z wykresu ilustrują poniższe przykłady.

1.    Twardości 200 HB (punkt A na wykresie) odpowiada twardości 200 HV. k 93 HRB (punkt B), « 108,5 HRF (punkt C). Jednocześnie na osi rzędnych odczytać można wytrzymałość na rozciąganie R„ = 700 MPa.

2.    Twardości 30 HRC (punkt D) odpowiada a 299 HB i = 299 HV (punkt E) oraz = 107 HRB (punkt F). Wytrzymałość na rozciąganie wynosi R_m = 1040 MPa.

3.    Twardości 50 HRC odpowiada = 492 HB, = 528 HV oraz R_m = 1720 MPa.

W literaturze można spotkać związek pomiędzy twardością i wytrzymałością na rozciąganie dla stali R_m =y[HB). Liczne badania wykazały, że zależność ta nie ma żadnego wytłumaczenia fizycznego i jest zależnością przypadkową. Do tego i podobnych wzorów należy więc podchodzić bardzo krytycznie, traktować je jako orientacyjne i stosować z ograniczonym zaufaniem. W żadnym przypadku obliczenie R„ wg jakiegokolwiek wzoru nie może zastąpić statycznej próby rozciągania.