CCF090306000

DEWIACJA

Georg Simmel OBCY¹

Jeżeli wędrowanie jako brak związku z wszelkim konkretnym punktem przestrzeni jest pojęci¹ przeciwieństwem trwałego przywiązania do danego, konkretnego punktu, to socjologiczna foi „obcości” stanowi w pewnej mierze syntezę tych obydwóch określeń. Zjawisko to ujawnia, że stosuna do przestrzeni jest, z jednej strony, warunkiem, z drugiej zaś - symbolem stosunku do człowiek¹

Nie mamy tu na myśli „cudzoziemca” jako wędrowca, który dziś przychodzi, jutro odchodzi, ale osc > która dziś przychodzi, jutro zaś zostaje - niejako potencjalnego wędrowca, który, aczkolwiek nie szyi dalej, nie zrezygnował też całkowicie z owej swobody przychodzenia i odchodzenia. Tkwi on w p: strzennie - czy też jakoś inaczej - określonym kręgu. Jednakże istotnym wyznacznikiem jego po: jest fakt, że nie należy on od początku do tego kręgu, że wnosi jakości niebędące i nie mogące rdzennymi właściwościami tego kręgu. Jedność bliskości i dystansu, zawarta w każdym stosunku mię ludzkim, w tym wypadku ulega pewnej modyfikacji, którą można najkrócej sformułować następuj; oddalenie w obrębie stosunku oznacza, że osoba bliska jest daleko, obcość zaś, że blisko znajduje osoba daleka. Obcość jest stosunkiem na wskroś pozytywnym, szczególną formą wzajemnego od¹ lywania. Mieszkańcy Syriusza nie są dla nas właściwie obcy - a przynajmniej nie w uwzględnianym socjologicznym znaczeniu tego słowa - ale po prostu dla nas nie istnieją, stoją poza opozycją „blis¹ daleki”. Cudzoziemiec natomiast jest elementem szerszej grupy tak samo jak ubodzy albo wszel rodzaju „wewnętrzni wrogowie”, elementem, którego pozycja wewnętrzna oraz pozycja jako czlo: grupy obejmuje zarazem moment wykluczenia. Sposób, wjaki momenty odpychania i oddalenia twe tę formę współżycia i wzajemnego oddziaływania, wyjaśnią być może - nie wyczerpując bynaj: całości problemu - następujące uwagi.

‘ąe

W całej historii gospodarczej cudzoziemiec ukazuje się zawsze jako handlarz, względnie han jako cudzoziemiec. Dopóki panuje zasadniczo system gospodarki naturalnej bądź też dopóki wymimiiot ] dokonuje się między członkami grupy zamieszkującej niewielki teren, dopóty w jej obrębie osoba ha 01 dlarza pośrednika nie jest potrzebna. Potrzeba jej rysuje się dopiero, gdy chodzi o uzyskanie wyrobwniai produkowanych wyłącznie poza obrębem danej grupy. Jeżeli w obce strony celem zakupienia tych mpno zbędnych wytworów nie wędrują członkowie grupy, w którym to przypadku oni na obcym terenie ols oże żują się „cudzoziemskimi” kupcami, to handlarz - w sposób oczywisty - musi być cudzoziemcem. Taiwsz ćńaraideT pozycji cudzoziemca jest szczególnie ostro ■uświadamiany wówczas, gdy cudzoziemiec, msśś m znowu opuścić miejsce swej działalności, osiedla się tam na stale. Osiedlenie to bowiem w znakom^ą sv większości przypadków możliwe jest tylko pod warunkiem, że będzie on mógł żyć z pośredniczeiśrdzi

tbożi

łówc

lonnc

1

Fragm. G. Simmel, Socjologia, przekład M. Łukasiewicz, Warszawa 1975.

Der Fremde - słowo to znaczy zarówno „cudzoziemiec”, jak i „obcy” w ogóle - przyp. tłum.