CCF20071020009

interakcji i sytuacji, które stwarza życic rodzinne przyczynia się do tego, jak dziecko będzie siebie postrzegało w przyszłości, czy będzie dążyć do bogatych kontaktów społecznych, czy satysfakcję przyniesie mu życie na uboczu.

2.2. Samotność dziecka w szkole

Środowisko szkolne, mimo iż sprzyja nawiązywaniu różnorodnych (trwałych bądź przelotnych) kontaktów społecznych może także wpływać na poczucie samotności i osamotnienia uczniów. Do najważniejszych czynników warunkujących ten stan zaliczyłybyśmy:

1.    Brak sukcesów w nauce. Przy tym czynniku można zauważyć „błędne koło’¹, a mianowicie polega ono na tym, że dziecko, które nie czuje się kochane i akceptowane przez rodziców, nie ma też motywacji do osiągania dobrych wyników w nauce, natomiast ich brak jest powodem okazywania przez rodziców swego niezadowolenia względem dziecka, które odbiera to jako brak uczucia i zainteresowania jego problemami. Do odczuwanego przez dziecko smutku i osamotnienia w domu rodzinnym dochodzi uczucie wyobcowania w szkole; jako uczeń słaby lub niedostateczny dziecko jest mniej popularne i łubiane przez nauczycieli i rówieśników. Jednak i uczeń bardzo dobry może czuć się osamotniony w szkole, ponieważ „mały geniusz” jest najczęściej odrzucany przez rówieśników - nie pasuje do ich zabaw, dyskusji, psot.

2.    Wady fizyczne. Dzieci niedosłyszące, niedowidzące, otyłe, sepleniące mają poczucie, że są gorsze od innych; wstydzą się swojej ułomności i same starają się żyć na uboczu klasy szkolnej. Ich poczucie osamotnienia wzmaga się w sytuacji braku przyjaciół i kolegów, sukcesów w nauce, sporcie czy innej dziedzinie, którymi mogłyby zaimponować rówieśnikom.

3.    Odrzucenie przez nauczyciela. Dziecko, które czuje, że nie jest akceptowane przez nauczyciela przeżywa ten stan dotkliwie zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, kiedy to nauczyciel staje się dla niego autorytetem, zastępuje mu rodziców.

Nauczyciel może odrzucić dziecko z różnych powodów, na przykład: woli dziewczynki od chłopców, gdyż z reguły są karniejsze i lepiej się uczą; darzy sympatią dzieci radosne i wesołe, a odcina się od tych, które mają problemy, aby nie obciążać się nimi; woli dzieci dobrze uczące się od tych, które mają kłopoty z nauką; nie radzi sobie z emocjami w stosunku do dzieci chorych, niepełnosprawnych, defektywnych. Te przyczyny można by mnożyć - każdy nauczyciel kieruje się swoistą hierarchią wartości nakazującą mu taki, a nie inny stosunek do swoich uczniów. Uczucie osamotnienia dziecka jest mniejsze jeżeli uda mu się zdobyć sympatię innych nauczycieli, kolegów i ma sukcesy w nauce.

4. Odrzucenie przez rówieśników. Jest to chyba najdotkliwiej odczuwana przez dziecko samotność. Nie będąc akceptowanym przez kolegów z klasy szkolnej, uczeń czuje się w niej źle, boi się podejmowania nowych wyzwań, aby nie stać się przedmiotem kpin i drwin z ich strony, zbliża się do nauczyciela, co z kolei odsuwa go jeszcze bardziej od rówieśników. Przyczyny odrzucenia dziecka przez kolegów mogą być różne - pisałyśmy już o nich wyżej - mikrodefekty rozwojowe, bardzo dobre lub słabe wyniki w nauce, status materialny rodziny pochodzenia, wyznanie, rodzaj zainteresowań, stosunki z nauczycielem i inne.

Ponieważ większość swojego czasu dziecko spędza w szkole, poczucie osamotnienia nie wpływa korzystnie na jego rozwój. Żyjąc na marginesie spraw klasowych i szkolnych, nie identyfikując się / przeżywanymi przez kolegów szkolnych radościami i smutkami uczeń zaczyna szukać środowisk zastępczych, które dadzą mu poczucie bezpieczeństwa i stworzą warunki do osiągnięcia przez niego sukce-mi. laką szansę dają grupy nieformalne, funkcjonujące poza szkołą.

2.3. Samotność dziecka w grupie rówieśniczej

< ii upy nieformalne powstają spontanicznie i często są odpowie-< I z i;| dzieci na zorganizowany im przez dorosłych świat przeżyć szlcol-n\ i li i pozaszkolnych. Dająpoczucie bezpieczeństwa, możliwość re-

35