CCF20071020013

łecznych, które pozwalają mu być i żyć wśród ludzi. Słabnie motywacja do działania, gdyż kolejne próby nie udają się, a człowiek stary coraz bardziej przekonuje się o swojej bezużyteczności i zostaje zepchnięty ma margines życia społecznego.

Zgodnie ze społecznym stereotypem człowiek stary jest schorowany i niedołężny, nie może pracować, aby zapewnić sobie środki na utrzymanie, wymaga stałej opieki i pomocy-jest izolowany społecznie, a jednocześnie sam się izoluje od rodziny, przyjaciół czy znajomych, co bywa także uwarunkowane jego trudną sytuacją materialną. Żyje z dala od rodziny i innych bliskich mu osób.

Przedstawiłyśmy w sposób bardzo skrótowy charakterystyczne cechy okresu starości, aby jednocześnie wskazać na źródła poczucia samotności i osamotnienia, ponieważ mogą one tkwić także w niepełnosprawności fizycznej, psychicznej i izolacji społecznej. Niektórzy ludzie starzy czująsię opuszczeni przez najbliższych nawet w sytuacji wspólnego zamieszkiwania z nimi, mamy wówczas do czynienia z samotnością emocjonalną (rozpad rodziny, odrzucenie, utrata bliskiej osoby, brak kontaktu emocjonalnego z krewnymi lub innymi osobami, syndrom pustego gniazda). Czująsię samotni, ponieważ nie odczuwają akceptacji społecznej, pozostawieni są sami sobie w trudnych dla nich sytuacjach życiowych i ogólnie są niezadowoleni z kontaktów społecznych. Sytuacje te pogarsza również zaniżona samoocena i utrata sprawności fizycznej.

W kolejnych rozdziałach przedstawimy instytucje pomagające przetrwać samotność w różnych jej przejawach. Obok treści teoretycznych przytoczymy również wyniki badań, podejmowanych w omawianych przez nas środowiskach, tak więc skupimy swoją uwagę na domach pomocy społecznej, domach samotnej matki, noclegowniach dla bezdomnych, hospicjach, placówkach opieki medycznej, rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym oraz placówkach opieki całkowitej. Uważamy, że omawiane przez nas zagadnienia związane z samotnością, w każdej instytucji, do której będziemy się odwoływać będą miały inny wydźwięk społeczny, różnorodne źródła oraz znamionować je będą swoiste tylko dla danej instytucji próby jej kompensacji.

Literatura

Adler A., Sens życia, Warszawa 1986.

Aronson E., Człowiek - istota społeczna, Warszawa 1995.

Bois J. P., Historia starości, Warszawa 1996.

Brągiel J., Zrozumieć dziecko skrzywdzone, Opole 1996.

Buber M., Ty i Ja, Warszawa 1992.

Buber M., Problem człowieka, Warszawa 1993.

Czekaj K., i inni, Labirynty współczesnego świata, Warszawa 1996.

Dołęga Z., Rozumienie samotności przez dzieci i młodzież, „Psychologia Wychowawcza” 1997, nr 3.

Erikson E. H., Dzieciństwo i społeczeństwo, Poznań 1997.

Gajda J., Samotność i kultura, Warszawa 1987.

Gove J., Wiek a aktywność życiowa, Warszawa 1980.

Grzesiuk L., Tryjarska B., Jak pomagać sobie, rodzinie i innym, Warszawa 1995.

Hołyst B., Na granicy życia i śmierci, Warszawa 1997.

Kaczmarek K., Rozumienie samotności i jej wychowawcze aspekty na przestrzeni wieków, „Studia Edukacyjne” 1995, nr 1.

Kawula S., Samotność licealistów, „Wychowanie na co dzień” 1999, nr 1-2. Klimowicz G., Poczucie bezradnej samotności, Warszawa 1987. Kobierzycki T., Samotność i rozwój. Psychologia rozwoju. Prace psychologiczne WSP w Olsztynie 1988, cz. 2.

Kozłowski W., Samotność i osamotnienie, „Życie Szkoły” 1996, nr 5 i 6. Krawczyński M., Olszewski H., Sołowiej J., Tłokiński W., Wypełnianie starości. Trening ku życiu, Gdańsk 1997.

Lakę T., Samotność, Jak sobie z nią radzić?, Warszawa 1993.

Łopatkowa M., Samotność dziecka, Warszawa 1983 (1989).

Łukaszewski W., Szanse rozwoju osobowości, Warszawa 1984. Obuchowski K., Psychologia dążeń ludzkich, Warszawa 1983.

Refleksje nad starością, aspekty społeczne, edukacyjne i etyczne. Materiały pokonferencyjne,Łódź 1992.

Rembowski J., Samotność, Gdańsk 1992.

Rembowski J., Psychologiczne problemy starzenia się człowieka, Warsza-wa-Poznań 1984.

Riesman D., Samotny tłum, Warszawa 1971.

Rostowski J., Klimowicz G., Przeciw bezradnej samotności, Warszawa 1987. Rychard J., Stulatek - człowiek w wieku średnim, Warszawa 1976. Rysz-Kowalczyk B. (red.), Społeczne Icwestie starości, Warszawa 1991.

43