CCF20081016002

nej, pozwalającej budować uogólnienia, generalizacje, prawa rozwoju i przemian badanej rzeczywistości. W każdym badaniu empirycznym kryje się cząstka owego teoretycznego poznania. Każde jednostkowe badanie dostarcza drobnego elementu budującego teorię danej dyscypliny.

Badania weryfikacyjne - to próba sprawdzenia skutków zastosowanych rozwiązań, skutków działania jakiegoś układu, to także poszukiwanie cech, właściwości zdarzeń i procesów. Aż prosiły się o takie badanie bardzo kontrowersyjne ongiś praktyki robotnicze dla studentów. Takie badanie stosujemy szukając wad i zalet „tradycyjnego” i „nowoczesnego” modelu rodziny i stosunków wewnątrz rodziny, jako że i tutaj nie ma pełnej jasności.

Najpowszechniejsze badania - to badania mające na celu diagnozę określonego stanu rzeczy lub zdarzenia. Znamy objawy, skutek - poszukujemy przyczyn, źródeł, okoliczności i uwarunkowań. Wzrasta liczba młodzieży narkotyzującej się. Dlaczego? co jest tego przyczyną? Jakie warunki powodują drugoroczność wśród uczniów określonej szkoły? Co sprawia, że na studia wyższe idzie coraz mniej młodzieży wiejskiej?

W badaniach weryfikacyjnych znany był nam tylko przedmiot badań. Nie znaliśmy jego skutkowi przebiegu. Szukaliśmy odpowiedzi napytanie „jak”. W badaniach diagnostycznych znamy efekt „czegoś”, wiemy co chcemy wyjaśnić Szukamy odpowiedzi na pytanie „dlaczego”, „co jest przyczyną zdarzenia”¹.

II. Inny sposób podziału badań przyjmiemy stosując kryterium organizowania ich orzebiegu. Coraz więcej badań organizowanych jest przez rozproszone zespoły, coraz częściej jednotematyczne badania prowadzone są na wielkich obszarach kraju lub nawet w różnych krajach świata. Częstą praktyką jest powtórzenie badań w celu obserwacji zmian, ich kierunku lub nasilenia. Wszystkie te badania wymagają specjalnych zabiegów organizacyjnych dla zachowania ich rzetelności. Można zatem wyróżnić z tych względów:

a)    badania zespołowe

b)    badania terenowe

c)    badania powtarzalne (panelowe)

Samotny, indywidualny badacz należy do rzadkości. Ranga uogólnień i Miłowanych indukcyjnie na obszarze jego obserwacji jest niewielka.

■ maz powszechniej uruchamiane są ogromne zespoły badawcze, rozpro-.mr po różnych instytucjach, o wyspecjalizowanych zadaniach i kom-i i. nicnlarnych obszarach badawczych. Kieruje takimi badaniami sztab ImiI/i Ich osobliwość - to właśnie ów podział problemów badawczych Miii;d/,y zespoły. Suma tych zespołów oraz problemów, jakie rozstrzygają iliijc wrażenie badań kompleksowych, wszechstronnych.

I )otychczasowa praktyka nie potwierdziła walorów takich badań ze-I ii iłowych. Znane u nas pod nazwą tematów węzłowych, lub badań

0    nilowych pochłonęły wiele środków bez widocznych efektów poznaw-. /yt li a nade wszystko praktycznych.

Odmienne w swych założeniach organizacyjnych są badania tereno-n r Wywodzą się z tradycyjnej szkoły badań socjologicznych, kiedy to i pół ludzi obejmował badaniami pewien teren, środowisko. Takie właś-nic badania były źródłem socjograficznych opracowań socjologów i peda-

1    ugów. Wypada tu wymienić F. Bujaka, K. Zawistowicz-Adamską, / Mysłakowskiego, M. Dudę-Dziewierz oraz zespoły opracowujące ja-I leć lematy wspólne, np. S. Kursa, T. Pisarski, D. Grellerówna, Wycho-wunie w środowisku małomiasteczkowym, Warszawa-Lwów 1934.

Badania terenowe mają mniejszy, często ściśle określony zasięg terenowy, z góry wyznaczony ze względu na jakieś jego cechy. Ich przebieg jesl zaprogramowany i ściśle kontrolowany. Odznaczają się takie badania wysokim stopniem jednolitości warsztatowej. Zespół badawczy jest sta-i minie dobierany i specjalnie przygotowywany do badań. Posługuje się najczęściej wystandaryzowanymi narzędziami badań.

Efekty badań terenowych zarówno w obcej jak i polskiej tradycji socjologicznej i pedagogicznej były bardzo owocne i do dziś stanowią przykłady modelowych rozwiązań badawczych. Byłoby rzeczą bardzo interesującą przeanalizować warsztat i efekt badań w tak różnym czasie pik badania Le Playa z drugiej połowy XIX w. Z. Mysłakowskiego z lat 10., J. Pietera z lat 50. i najświeższe pedagogów toruńskich we wsi Ciche (iórne.

Badania powtarzalne (panelowe) - to szczególny rodzaj badań oparty o kilka teoretycznych założeń i dość żmudne zabiegi organizacyjne. Służą badaniom zmian jakiejś cechy pod wpływem celowo wprowadzonego czynnika do badanego układu lub pod wpływem naturalnego upływu

21

1

Badacz prowacfcący poszukiwania wyjaśnienia zchrzeń, pragnący postawić ich diagnozę koniecznie powinien zastosować klasyrzne reguły postępowania diagnostycznego. Por. Stefan Ziemski

Problemy dobrej diagnozy, Warszawa 1973.