CCF20081206037

głownie na to. czy dziecko jest sympatyczne w klasie oraz na to. jakie może mieć ewentualnie z nim kłopoty.

Język używany pr/.c/. nauczycieli źródłem informacji n ich sposobie widzenia uczniów

Informacji o sposobie widzenia uczniów dostarcza także analiza języka używanego przez nauczycieli w rozmowach na temat swojej pracy. Stosowne badania relacjonuje Ph. Jackson". Zwrócił on uwagę, że język, jakim nauczyciele opisują dzieci i swoja pracę, nic jest językiem „profesjonalnym" w tym sensie, że nic jest on „zamknięty” i zrozumiały tylko dla specjalistów. Przeciwnie, jest to język ogólnie dostępny. Mało przenika do niego żargonu psychologicznego. Amerykańscy nauczyciele często wspominają o „ilorazie inteligencji", ale na przykład cala terminologia z psychologii społecznej i psychologii (np. dynamika grupy, spójność grupy, wzmocnienie, oczekiwania co do roli) jest właściwie nieobecna. Brak skomplikowanych określeń jest powiązany - zdaniem Jacksona -z brakiem „głębi" w poszukiwaniu motywów i przyczyn. Uproszczenia idą w czterech kierunkach:

Uproszczenia w widzeniu uczniów

-    prosty sposób widzenia związków przyczynowo-skutkowych, głównie ograniczane są one do jednej przyczyny;

-    intuicyjne a nie racjonalne podejście do zjawisk występujących w klasie;

-    wyraźne i zdecydowane opinie na temat tego, co należy robić w klasie, a więc stosunkowo mała otwartość umysłu na inne rozwiązania:

-    zawężenie znaczeń abstrakcyjnych terminów (jeśli już ktoś się nimi posługuje).

Jackson pisze, że jeśli nauczyciel używa określeń „motywacja", „stosunki społeczne" i „rozwój intelektualny", to zwykle pierwsze oznacza pil ność w odrabianiu lekcji, drugie dotyczy częstotliwości kontaktów z kolegami. a trzecie informuje o stopniu opanowania materiału nauczania.

Jackson sądzi, że uproszczenia w widzeniu uczniów są potrzebne ze względu na charakter pracy nauczycieli: stres, natłok i napór bodźców, konieczność wchodzenia w setki interakcji i szybkiego podejmowania wielu decyzji.

Zastanów sic...

Czy wyobrażasz sobie sytuację, w której nauczyciel musi wybierać między wychowaniem a nauczaniem?

Co powinien wybrać?

Rozdział 9. Styl kierowania wychowawczego

9.1. Styl kierowania

Definicja stylu kierowania

Styl kierowaniu to jakby metaslmtegia dot\vzqcu sposobu pełnienia roli kierowniczej. Trzeba jakoś organizować uczniów do pracy i kierować nimi, jednak na pytanie „jak to robić?" różni nauczyciele odpowiadają niejednakowo.

Jackson Ph.. /.//<• /// Ihc Clti.ssnmms. Unit. Itineharl. Winstnn. New York l%X

Styl autokratyczny

Styl laissez-faire

Styl demokratyczny

Cechy stylu demokratycznego

kierowanie

wychowawcze

Style pośrednie

Najłatwiej może jest opisać postępowanie określane mianem „styla autokratycznego". Polega ona na następujących zneltownnlnch:

-    samodzielne podejmowanie decyzji o wszystkich sprawach dotyczących grupy;

-    niewlaczanic uczniów w planowanie działań, nieakceptowanie ewentualnych projektów i pomysłów zgłaszanych przez uczniów;

-    niepokazywanic dalszych perspektyw - informowanie o kroku, jaki uczniowie mają uczynić tylko tuż przed działaniami;

-    wydawanie poleceń wymagających natychmiastowego wykonania i całkowitego posłuszeństwa, nieprzewidywanie wyjątków;

-    niedopuszczanie do dyskusji;

-    bycie tylko rozkazodawcą, obserwatorem, kontrolerem - niewlącza-nie się w prace wykonywane prze uczniów.

W różnych opracowaniach pedagogicznych styl autokratyczny bywa też określany jako autorytarny, dontinacyjny. dyrektywny bądź kierowanie skoncentrowane nu nauczycielu.

Całkowitym przeciwieństwem stylu autokratycznego jest styl luissez--jaire (zwany też anarchicznym lub liberalnym). Tu nauczyciel prawie nie zabiera głosu, a uczniowie robią to. na co mają ochotę. Jest to tak całkowite przeciwieństwo stylu autokratycznego, że niektórzy uważają, iż styl „laissez-fairc" nie może być traktowany jako styl kierowania, bo jest to raczej przykład zaniechania kierowania. Na pewno nie jest to styl. który warto zalecać komukolwiek do stosowania w praktyce szkolnej.

Pozostając jednak w obrębie prawdziwego kierowania możemy powiedzieć. że przeciwieństwem stylu autokratycznego jest styl. w którym organizowanie się do pracy i podejmowanie decyzji w znacznym stopniu znajduje się w gestii zespołu. Kierując demokratycznie nauczyciel ustala pewne reguły dotyczące porządku, pracy, realizacji celów dydaktycznych, które zawsze muszą być przestrzegane. Tworzy w ten sposób jasne ramy określające, co jest konieczne, i wskazuje pole swobodnych wyborów i decyzji, jakie może podejmować zespól.

Nauczyciel kierujący demokratycznie:

-    wskazuje uczniom sposób postępowania nie wymagając, aby koniecznie tak czynili:

-    wymienia poglądy z uczniami;

-    ośmiela uczniów do wyrażania własnych opinii:

-    zachęca uczniów do podejmowania decyzji;

-    włącza się do działań podejmowanych przez zespól nie dominując;

-    włącza uczniów do oceniania i kontroli pracy wykonywanej w zespole. Kierowanie demokratyczne nosi też nazwę integracyjne, nietlyrekiyw-

ne lub skoncentrowane nu grupie.

Kierowanie wychowawcze zasadniczo odnosi się do organizowania pracy dzieci na lekcji oraz różnych czynności pozalekcyjnych. Niektórzy badacze i praktycy rozszerzają jednak to pojęcie również i na sposób prezentowania uczniom treści nauczania. Mówi się wtedy czasem o stylu nauczania, który może być dyrektywny (autokratyczny) lub uiedyrektywny.

Istnieją różne opisy stylów pośrednich pomiędzy autokracją a demokracją. Wyodrębnia się więc styl paternalistyczny lub perswazyjny polega jący na tym, że tak jak w autokracji nauczyciel sam podejmuje decyzje, ale stara się je uzasadnić, wyjaśnić i wytłumaczyć. Jeśli nauczyciel poza