CCF20081206038

Osiągnięcie celu k ról koriys t a nso wcgo lub długodystansowego

Wpływ stylów kierowania na uczniów

Badania Bcnnetfa

Wpływ stylu formalnego a wpływ stylu nieformalnego na ucznia

RO

4

uzasadnieniem i tłumaczeniem dopuszcza jeszcze do kodyfikacji własnych decyzji pod wpływem próśb i sugestii uczniów, mamy do czynienie ze stylem konsultacyjnym. S;| też nauczyciele pracujący stylem nczesi-nicztuynt czy partycypacyjnym. Polega on na tym. żc nauczyciel pyta uczniów o zdanie i opinię, potem dopiero podejmuje decyzję, która może te opinie uwzględnić lub nic.

Na całym świecie w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat wiele badań poświęcono stylom kierowania i uzyskiwanym przez nie rezultatom. Wpływ stylu ujmowano uwzględniając cel, jaki wychowawca pragnie osiągnąć: krótkodystunsowy czy długodystansowy. Za bardziej stosowne do osiągnięcia długodystansowych celów wychowawczych uznano kierowanie demokratyczne, często, choć nie zawsze, także skuteczne w realizacji krótkodystansowych celów wychowawczych.

Podsumowując różne badania zachodnie, A. Morrison i D. Mclntyre uznali, że charakterystyczne dla demokratycznego stylu kierowania rozproszenie władzy powoduje:

a)    przyjażniejszy klimat społeczno-emocjonalny klasy, mniej konfliktów i niepokoju miedzy uczniami, wzrost samooceny i wzajemnego wysokiego oceniania się;

b)    częstsze interakcje między uczniami, szersze rozprzestrzenienie wśród rówieśników możliwości oddziaływania na innych, więcej inicjatywy i więcej osobistej odpowiedzialności za podejmowane działania.

Po wczesnym, jeszcze z lat pięćdziesiątych, upojeniu wyższością demokratycznego stylu kierowania potem znacznie ostrożniej budowano generalizacje coraz bardziej rozszerzając rejestr czynników interweniujących w proces kierowania wychowawczego.

W 1976 roku N. Bennett'" podsumował różne badania brytyjskie i amerykańskie nad rezultatami stylów kierowania i ich wpływem na uczniów. Rezultaty sugerowały, że:

-    niedyrektywne, to jest demokratyczne zachowania nauczyciela lepiej wpływają na ogólnie rozumiany rozwój czy „wzrost” ucznia i na jego osiągnięcia;

-    jest możliwe, iż zależność zmienia się lub przybiera postać nieliniową w zależności od złożoności zadania, poziomu wieku i poziomu zdolności uczniów;

-    relacje te mogą być modyfikowane przez poziom niepokoju u uczniów:

-    niedyrektywne zachowanie nauczyciela zdaje się wywoływać silniejszą postawę pozytywną w stosunku do szkoły i pracy szkolnej. Zaintrygowany niejasnością rezultatów licznych badań Bennett sam

spróbował zająć się tym problemem. Badania prowadzone w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych miały dać odpowiedź na pytanie, jak styl nauczaniu stasowany przez nauczycieli wpływu nu efekty uzyskiwane przez uczniów szkoły podstawowej. Bennett wprowadził rozróżnienie między stylem /brutalnym (inaczej: konserwatywnym, autokratycznym, ścisłym), a nieformalnym (inaczej: liberalnym, permisywnym, demokratycznym). Badania wykazały, że w czytaniu, matematyce i nauce języka ojczystego styl formalny przyniósł na ogól lepsze rezultaty. Dzieci w klasach kicro-

" Morrison A„ Mclnlyrc D„ 'hun-hers mul Ićucliinn. Ponguin Ilnrmoiulsworlh 197*1. s III) Bon no II N.. Irucliinn .S7i7r\ and Pupil Progress. Opon Books. London 1976. s. 22.

wartych formalnie częściej angażowały się w pracę, były lepiej zorgnni zowane, marnowały mniej czasu i przejawiały więcej aktywności. Szczególnie wyraźnie dało się zauważyć to zjawisko tam, gdzie trzeba było nauczyć sprawności liczenia, pisania czy czytania. Przy formalnym stylu wykonano więcej pracy, uzyskano więc lepsze osiągnięcia.

Skuteczność nauczania formalnego i nieformalnego

Bennett uznał, że „nauczanie formalne spełnia swe cele tam, gdzie chodzi o przyrost wiedzy bez negatywnego wpływu na społeczny i emocjonalny rozwój uczniów, podczas gdy nauczanie nieformalne tylko w pewnym stopniu daje pozytywne rezultaty w sferze dydaktycznych osiągnięć ucznia".¹"

Książka, w której Bennett przedstawi! w 1976 roku wyniki swoich badań, była wielokrotnie cytowana, gdyż ukazała się wówczas, gdy spór o charakter szkoły dotykał w istotny sposób omawianych w niej spraw. Badania skłaniały do konkluzji, że nauczanie progresywistyczne utożsamiane ze stylem nieformalnym nie daje takich rezultatów, jakich spodziewali się wszyscy, którzy pragnęli postępowego zreformowania szkoły. Pojawiły się podstawy do przypuszczenia, że w wielu dziedzinach tradycjonalne podejście jest bardziej skuteczne. Wyniki były niezbyt wyraźne, sam Bennett przestrzega! przed nadmiernymi generalizacjami, książka jednak była często używana jako argument przed zwolennikami tradycjonalistyczncgo podejścia do sprawy nauczania.

Brak wpływu stylu nauczania na jego wyniki

W 1981 roku Bennett z dwoma współpracownikami przeprowadził powtórny analizę statystyczny wyników, poprzednio omawianych w książce." Wykazała ona, że dychotomiczny podział na „tradycyjno-progresywi-slyczny" styl nauczania nie pozostaje w żadnym związku z wynikami uzyskiwanymi przez uczniów, czyli, że wszystko jedno. jaki styl stosować, ho o wynikli decyduje coś innego. Rezultat ten może być uznany za rozczarowujący lub stymulujycy. Okazało się bowiem, że przez pond 40 lat badań nad stylem kierowania (wychowania, nauczania) i jego związkiem z wynikami osiąganymi przez uczniów ciągle nie uzyskiwano jednoznacznych rezultatów. Może to oznaczać, że wśród licznych możliwych wymiarów - w które można ująć pracę wychowawczą - wymiar „nauczyciel daje uczniom więcej wolności decyzji" versus „nauczyciel daje mniej wolności decyzji” nie jest wcale tak ważny, jak się dotąd uważało. Być może jest to przypadek, w którym sprawa ważna dla ludzi dorosłych została potraktowana jako jednakowo ważna dla dzieci i młodzieży.

Nie należy oczywiście wpadać w zachwyt ani nad autokratycznym, ani nad demokratycznym stylem kierowania. Rozsądnie wyważone podejście pozwoli nam podsumować wyniki licznych badań i doświadczeń licznych nauczycieli w sposób następujący.

Skuteczność stylu kierowania

Skuteczność stylu kierowania zależy głównie od typu zadaniu, sytuacji. pozycji osohy kierującej, oczekiwań kierowanego zespołu. Omówimy je kolejno.

Typ zadania-zadanie proste, nieskomplikowane, o jednym przewidywanym wyniku realizuje się nieraz szybciej przy kierowaniu autokratycznym. Styl demokratyczny jest bez porównania bardziej owocny wobec zadania złożonego, które może mieć różne wyniki, a droga dochodzenia do rozwiązania musi zawierać elementy twórczości.

" Bcnncil N„ ibidem, s. I(>2.

'' Ailkiti M.. liennett N.. Heskcllt I . Tanlihif; Slyhw otul hiptl /Yne/r.w A Rnnnihsis „Bnlish Joiirmil nl lulucnlionul l’xyclK>l(igy\ vol. 51 nr 2. 1981.    ——■—