CCF20081206068

uezanie to operowanie faktami i konkretnymi wiadomościami. W związku z tym progresywistyczne, bardziej luźne formy nauczania, jak na przykład dyskusja, która ma w zamyśle nauczyciela ułatwić dzieciom wyrażenie opinii i poglądów, może być przez nie potraktowana jako brak nauczania.

» Tłumaczy rzeczy (rudne - nie tłumaczy - uczniowie uważają, że obowiązkiem nauczyciela jest wytłumaczyć to, co trudne. Gdy nauczyciel - nawet w trosce o ich samodzielność - jest skłonny namawiać ich, by sami przerobili i spróbowali zrozumieć jakiś fragment, może być potraktowany jako osoba, która nie wywiązuje się ze swoich obowiązków.

•    Prowadzi zajęcia interesująco - prowadzi zajęciu nudno - to czynnik bardzo ważny, chociaż na ogól uczniowie z trudem są w stanie określić, na czym ma polegać „interesujące nauczanie". Zwykle jako interesujące uzna się lekcje, które rzeczywiście przekazują nowe wiadomości i tc, które toczą się konsekwentnie, a nie rozpadają się na fragmenty rozgrywane dywagacjami bądź wstawkami nie na temat. Lekcja, która się „rwie", a do tego jest trudna, postrzegana będzie przez uczniów jako nuda - prowokująca do nieuważania i rozrabiania. Nauczyciel próbuje wtedy uspokajać, czym jeszcze bardziej „rozrywa" lekcję i jeśli jego starania okażą się nieefektywne, zostanie dodatkowo uznany za „miękkiego",

•    Jest sprawiedliwy (uczciwy) - niesprawiedliwy (nieuczciwy) - niekiedy „sprawiedliwy" oznacza, że nie jest surowy, albo że nie „przyczepia się" akurat do tego dziecka, które odpowiada. Częściej jednak mamy do czynienia ze znacznie precyzyjniejszym rozumieniem sprawiedliwości. Uczeń zaakceptuje karę. gdy zostaną spełnione pewne warunki, na przykład gdy przedtem byl ostrzeżony i nie skorzystał z szansy poprawy. Nie akceptuje, gdy czuje, że niesłusznie ponosi odpowiedzialność za innych. Ale poza tym nauczyciel może być surowy, a w karaniu zdecydowany. Wymagania muszą jednak być realne. Uczniowie uważają, że nauczyciel nie ma prawa wymagać kompletnej ciszy w ciągu całej lekcji. Sprawiedliwość to też, na przykład wyczucie, że nie można karać dzieci za to, że się śmieją, gdy samemu przed chwilą opowiadało się kawał,

Oczekiwanie wobec nauczyciela

•    Jest przyjazny - nieprzyjazny - jest to jakby najmniej mocne oczekiwanie, niejako dodatkowe. Jeśli nauczyciel jest dodatkowo do tego wszystkiego, co wymieniłem wcześniej, jeszcze przyjazny, to bardzo dobrze. Jeśli nic - to trudno. „Lubi" to znaczy że się uśmiechnie, da się pośmiać, okaże zainteresowanie uczniem, nie krzyczy, nie ironizuje. Uważa się, że oczekiwania ir stosunku do nauczyciela sq bardzo ut.yo-

kie i w znacznym stopniu potrafią „odciskać się” na tym, co nauczyciel ma czynić.

Warto zwrócić uwagę, że oczekiwania tak sformułowane przez dzieci i młodzież zakładają raczej pasywną, „odbiorczą" rolę uczniów, w przeciwieństwie do aktywnej roli nauczyciela. Uczniowie chcą być trzymani w porządku, nauczani, jeśli potrzeba to sprawiedliwie karani itp. Istnienie takich oczekiwań potwierdza wiedzę o trudnościach wprowadzania bardziej demokratycznego stylu kierowania, w rantach którego byłaby niezbędna aktywna partycypacja uczniów.

Oczekiwania wobec nauczycieli sprowadzają się więc tego. że nauczyciele powinni liye „ludzcy", powinni umieć nauczać, powinni sprawiać, żeby

uczniowie uczyli się i powinni umieć zapewnić nadzór i kontrole. Bycie „nieludzkim" w ocenie uczniów ma miejsce wówczas, gdy nauczyciele są surowi, ale jednocześnie nie zauważają uczniów i jakby zbyt formalnie traktują swoją rolę. W ogóle w oczekiwaniach wyraźnie przebija się niechęć do sytuacji, gdy nauczyciele zbytnio instytucjonalizują swoje zadanie i traktują uczniów nie jak ludzi, ale jak pionki.

Od nauczyciela oczekuje się, żeby umiał trzymać klasy ii' porządku i żeby nie byt za miękki, ale jednocześnie, aby to sprawowanie kontroli nie prowadziło do zachowań zbyt ostrych lub niesprawiedliwych, zwłaszcza takich, które przybierają charakter „czepiania się". Dzieci spodziewają się, że nauczyciel umie wyraźnie i jednoznacznie określić, co jest dobre, a co złe, a później zachowa się na tyle konsekwentnie, iż umożliwi to uczniom racjonalne przewidywanie skutków własnych zachowań. Jeśli zachowanie nauczyciela uniemożliwia wyciąganie wniosków pozwalających na przewidywanie, to wówczas uczniowie tracą do niego zaufanie.

Tak więc uczniowie oczekują, że nauczyciel stworzy rumy dla ich zachowań. ale ramy te dadzą pewne możliwości luzu dla własnych decyzji i pozwolą na to, że wszyscy od czasu do czasu będą się mogli trochę pośmiać. Nauczyciel ustalający ramy dla wolności uczniów powinien pozostawać „ludzki", przy czym „ludzki" oznacza nie tylko indywidualny, sympatyczny stosunek do uczniów i zauważenie ich jako jednostek, ale także pozwolenie sobie na okazywanie zwykłych ludzkich słabości. W licznych oczekiwaniach wobec nauczycieli pojawiają się leż postulały co do posługiwania się humorem.

Popatrzmy jeszcze, jak polski pedagog Ludwik Bandura widzi talent Talent pedagogiczny pedagogiczny. „Talent pedagogiczny nic sprowadza się tylko do wybitnej zdolności wychowywania albo do łatwości nauczania określonych treści (,.,), ale przede wszystkim do bogactwa osobowości. (...) Nie każdy jednak świetny i dobry nauczyciel-wychowawca posiada talent pedagogiczny. (...) Jednak każdy nauczyciel powinien mieć w sobie elementy talentu i nosić w sobie ideał nauczyciela. W innym zawodzie wystarcza fachowość, nauczyciel musi być poza tym charakterem".¹’

Rozważano niegdyś problem, czy istnieje swoista etyka zawodowa na-lityka zawodowa    uczycieli, którą można by wyodrębnić spośród etyki ogólnie obowiązują-

nauczycicli    cej. Istnieją w tej materii różne stanowiska, ale zdaniem Mikołaja Koza

kiewicza jest pewna zbieżność poglądów różnych autorów grupujących postulaty etyczne wobec nauczycieli w trzy kategorie. Wyodrębnia się więc obowiązki moralne:¹''

- względem wychowanków i uczniów - akcentuje się głównie normy nakazujące szacunek dla osobowości wychowanka, prawo do wygłaszania samodzielnych i szczerych sądów, także wtedy, gdy są sprzeczne z poglądami nauczyciela, i konieczność wysokiej jakości pracy dydaktycznej, obowiązek dyskrecji i taktu w drażliwych sytuacjach wychowawczych, poszanowanie tajemnicy .powierzonej przez ucznia, niedopuszczalność przeradzania się bliskiego związku z uczniem w wieź erotyczną, obowiązek stałej troski o doskonalenie poziomu i warunków nauki uczniów, obowiązek szczerości i prawdy;

" Bandura I... Utleni iwduwwciny iniiirzycicltt. hasło w ..Encyklopedii Pcdutuigic/.iicj". op cii., s X2.1. K.14

“ Ko/ukicwic/ M.. l-liykn ;mnnlnnii iiomzyrlela. hasło w Encyklopedii Pcdagogic/nuj”- op. cii., s. 20i