CCF20081206070

Nauczyciel idealny

I zol ;> c j a n a uczyc i cl a

Natychmiastowe reakcje

Tempo interakcji

•

być akceptowanym - trzeba wyrobić sobie pewien styl kontaktowania się z klasa, by się kontaktować - trzeba rozumieć uczniów, by ich rozumieć - trzeba ich poznać. Poznawanie, jeśli ma być pełne, musi dotyczyć domów rodzinnych, a także zachowania dzieci w różnych sytuacjach pozaszkolnych, Realizacja takiego planu nie jest prosta i wymaga od na uczyciela znacznych nakładów czasu i energii. Potrzebne s:| wizyty domowe, uczestniczenie w luźnych nieformalnych zajęciach sportowych, spotkaniach, wycieczkach. Do tego dochodzą jeszcze obowiązki związane z działaniem szkoły jako całości.

Można więc powiedzieć, że idealny nauczyciel In laki, który potrafi sit; całkowicie .zanurzyć" ir życie szkoły i podejmować wszystkie wspomniane wyżej działaniu. Rzeczywistość okazuje się jednak nie taka prosta, bo „zanurzenie” zabiera tyle czasu, że uniemożliwia lekturę i szersze zainteresowania, co z kolei może obniżyć „jakość” nauczania. Poza tym. gdyby chcieć to wszystko realizować, nikt nic uniknąłby wyczerpania. Uważa się więc teraz, że dobry nauczyciel, planujący na dłuższą metę, musi nie dać się całkowicie wciągnąć w sprawy szkoły, w każdym razie powinien utrzymać zaangażowanie się w pewnych granicach po to, aby „pozostać żywym intelektualnie", „zachować szerokie zainteresowania" czy jeszcze ogólniej, „by pozostać zdrowym". Nic jest dobrze, gdy nauczyciel na rzecz nadmiernego zaangażowaniu w sprawy szkoły rezygnuje z własnego życia. Nadmierne poświęcenie się dla dzieci nie wychodzi im na zdrowie. bo „wykrzywia" nauczyciela. Uczniowie zaczynają mieć wówczas do czynienia nie z normalną, wielostronnie rozwiniętą osobowością, ale z kimś. kto sztucznie ograniczył pole swoich życiowych aktywności.

Szczególnie charakterystyczną właściwością pracy nauczyciela jest jego izolacja. Nauczyciel jest w klasie sam, zdany całkowicie na siebie. Jego wygrana jest tylko jego wygraną, klęska jest także tylko jego własną. Lekarz może wyjść i poprosić kolegę o konsultację, prawnik może szukać porady w książkach. Nauczyciel w klasie musi rozstrzygać sam.

Innym czynnikiem, niezwykle ważnym w pracy nauczyciela, jest ustawiczna konieczność bycia w stanie gotowości do natychmiastowej reakcji. Zwraca na to uwagę wielu badaczy. W niektórych opracowaniach porównuje się rolę nauczyciela z rolą artysty estradowego, który musi szybko reagować na aplauz i niechęć publiczności. Ważna jest zwłaszcza ta szybkość. Nauczyciele zwykle pracują „na wysokich obrotach" - muszą wiele rzeczy spostrzegać jednocześnie, szybko analizować sytuację, by wiedzieć, na jakie zauważone sprawy reagować, a które pozostawić. Muszą umieć dawać komunikaty jednoznaczne, zwykle też nie mogą sobie pozwolić na rozluźnienie, ponieważ cala gra toczy się właśnie o to, kto potrafi narzucić własną definicje sytuacji i czyja wola będzie dominowała. Być dobrym nauczycielem, to często także kwestia sprawności w orientowaniu się, umiejętności odczytywania sygnałów, szybki refleks, łatwość doboru właściwych wyrazów itp.

Nauczyciel w ciągu jednego dnia może być zaangażowany w setki interakcji słownych z uczniami. Większość z nich wymaga tempa. Brak tempa często decyduje o utracie szansy, jaką daje większość rozpoczynających się interakcji. Zarówno to. jak i fakt, że znaczna część tych interakcji związana jest z koniecznością podejmowania decyzji, powodują, że praca nauczyciela jest tak męcząca.

Interesujące rezultaty przyniosły badania nad satysfakcją, jaka nauczyciel uzyskuje dzięki swojej pracy. Okazało się, że mało istotne są nagrody czy wyróżnienia formalne otrzymywane od nadzoru szkolnego czy administracji. Dla nauczycieli ważne są głównie sukcesy związane z dziećmi. Źródłem satysfakcji jest zwykle jakaś gwałtowana zmiana u ucznia, określana czasem „obudzeniem się dziecka", czasem „przełomem". Nauczyciele za źródło salrs/dkc/i zwykle owuiają Jaki, te jakieś dziecko zaczyna coś rozumieć, czy leż poprawiać się ic nauce, zwłaszcza gdy jest to niespodziewane i gdy nic dotąd na to nie wskazywało. Podobną przyjemność odczuwa nauczyciel, gdy klasa zrobi coś dobrego, ciekawego. czego nigdy by się po niej nie spodziewał.

Satysfakcje nauczyciela

Nauczyciele, gdy mówią szczerze, relacjonują nieraz znaczne przywiązanie do uczniów, często z żalem myślą o tym, że klasa, z którą się zżyli, ma odejść ze szkoły. Dla niektórych nauczycieli źródłem radości jest sama możliwość obserwowania dzieci - uważają to za nadzwyczaj ciekawe.

W różnych sytuacjach związanych z niespodziewanym sukcesem ucznia nauczyciele doświadczają mocnego poczucia sensu własnej pracy, chociaż oczywiście zdają sobie sprawę, że rzadko można z całą pewnością przypisać nauczycielowi zasługę pozytywnej zmiany ucznia. U nauczycieli z dłuższą praktyką satysfakcja jest zwykle wzmocniona przez wszystkie oznaki pamięci ze strony dawnych uczniów, zwłaszcza gdy okazuje się. że osoby traktowane w szkole jak przypadki niemal bez nadziejne „wyszły na ludzi".

Zastanów się...

Jakie źródła satysfakcji są dla Ciebie najistotniejsze? Czy można mieć satysfakcję z pracy, w którą nie jest się zaangażowanym?

Rozdział 14. Spojrzenie w przyszłość

14.1 Tendencje oświatowe, czyli do czego skłania nas świat

W sferze edukacji przynależność do świata zachodniego w ogóle, a do Unii Europejskiej w szczególności nie wiąże się z koniecznością podporządkowania narodowego systemu oświaty międzynarodowym standardom czy wymogom formalnym. Kontakt z rozwiniętymi krajami Zachodu uświadamia nam jednak istnienie zadań, które każdy system edukacyjny może, ale nie musi uznać za konieczne do realizacji. W ostatnich dziesięciu latach w systemach edukacyjnych krajów rozwiniętych zarysowują się interesujące tendencje zmian związane z faktem, że mało który kraj jest zadowolony ze swego sytemu oświaty, stąd skłonność do krytyki i eksperymentowania.

Iśdiikacja w geslii

poszczególnych krajów

l lilii

Unia Europejska edukację traktuje jako problematykę pozostającą w kompetencji poszczególnych krajów, tak więc postulaty formułowane wobec państw zabiegających o członkostwo w Unii koncentrują się wokół dwóch zagadnień: po pierwsze, system edukacji powinien być „przezroczysty”, zrozumiały i czytelny dla obserwatorów z innych krajów; po