CCF20081221094

systemów metafizycznych była przy tym nastawieniu na- | turalna, jednakże sam#¹ koleiny myślowe utarte przez tę szkołę nie zakładały z góry żadnych określonych granic sensowności pytań i dopuszczały — zarówno de iure, jak faktycznie — najrozmaitsze decyzje w tradycyjnych kwestiach filozoficznych. Moore i jego liczni uczniowie prag- .j nęli uprawiać filozofię w takr sposób, by nie wyznaczać | jej określonego przedmiotu, ale wnikliwie dociekać zna- '% czenia słów, którymi się posługujemy we wszelkich dzie- j dżinach wiedzy, a także w codziennym życiu. Wyniki, do których mają prowadzić takie analizy, mogą być zgodne lub niezgodne z którąkolwiek istniejącą propozycją filozoficzną, ważne jest wszakże, aby to były wyniki istotnie, aby rozjaśniały mgliste intuicje utajone w naszej* J , mowie, rozplątywały hybrydy słowne lub mętne skoja- J rżenia czynne w naszych sądach o święcie i przyczyniały się w ten sposób do stawiania wszystkich pytań nauko-wych i filozoficznych w sposób powszechnie zrozumiały i nadający się do przyjęcia.

Była to skłonność osadzona w tradycji angielskiej myśli empirycznej i żył w -niej spadek pozytywistycznego stylu,' 1 stąd wpływ tych propozycji na nową wersję pozytywizmu l był znaczny. Nie można jednak filozofii analitycznej włą- \ czyć po prostu ryczałtem do dziejów pozytywizmu, skoro .wielu jej najwybitniejszych przedstawicieli broniło stanowisk stanowczo nie mieszczących się w jego granicach ; takich, jak je pojmujemy w tym wykładzie. Na przekór pozytywistycznej tradycji Moore; na przykład, w swoich _: dociekaniach etycznych, bronił obiektywności orzeczników wartościujących (takich, jak „dobry” i „zły”), chociaż utrzymywał,: że są pierwotne i niesprowadzalne do i.n-nych empirycznych jakości. Bertrand Russell, który należał do najwybitniejszych współtwórców szkoły analitycznej i przyczynił się znakomicie do-wykucia narzędzi logicznych, ważnych w rozwoju pozytywizmu dwudziestowiecznego, sam za pozytywistę nie może uchodzić, choćby z uwagi na stanowczą negację doktryny nominalistycz-nej — negację-, którą przez całe życie podtrzymywał. Nie był żądną miarą pozytywistą Alfred Whitehead, współ* autor, obok Rusśella,. Principia Mathematica (1910—1913),

m

matematyk z; farmacji pierwotnej, twórca.metafizyki i kosmologii o wyraźnie religijnym zabarwieniu'. Nie był. również pozytywistą Jan Łukasiewicz, odkrywca logik wielo-wart ości owych, który także nominalistycany punkt widzenia odrzucał, a nadto religijne swoje przekonania włączał po części do filozoficznych rozważań. Jakkolwiek więc w tej chwili w młodszych pokoleniach odróżnienie zwolenników filozofii analitycznej i pozytywizmu logicznego. byłoby już trudno wykonalne, to jednak mówiąc o latach między dwiema wojnami, poprzestaniemy na sprawozdaniu z tej filozofii, do której miano „pozytywizm” bez większych zastrzeżeń możemy zastosować, pominiemy zaś całość filozofii analitycznej, wewnątrz której występuje interesujące nas zjawisko. Jednakże pewna własność, którą Russell uważa za konstytutywną dla filozofii analitycznej właśnie, występuje szczególnie wyraźnie w jej pozytywistycznej odmianie i nie. może być pominięta w prezentacji empiryzmu logicznego. Ukazuje ją sama nazwa. Jest to mianowicie świadome swojej nówo-ści połączenie empirystycznej interpretacji wiedzy z wielostronnym zastosowaniem metod matematycznych. Połączenie to, zdlaniem Russella, wyróżnia cały rozwój przyrodoznawstwa od czasów Galileusza, jednakże po raz pierwszy ujawniło swoje możliwości wobec tradycyjnych kwestii filozoficznych; to właśnie empiryzm logiczny uważa za szczególną swoją zasługę.

Jakąż, tłumaczą wyznawcy tej doktryny, metody dowodzenia wypracowane przez nauki matematyczne oraz eksperymentalne sposoby badania świata figurowały w filozoficznej refleksji jako dwie konkurencyjne, drogi poznawania świata i w zależności od roli, którą jednej lub drugiej' przypisywano, przyczyniły się, w tej opozycji,' do powstania antagonistycznych stanowisk epistemolo-gicznych („empirystów” i „racjonalistów”). Empiryzm logiczny miał znieść tę dychotomię, traktując doświadczenie jako jedyną drogę, na której możemy się czegoś dowiedzieć o świecie faktycznym,, matematyce natomiast odbierając możliwości opisywania świata, ale traktując ją jako nieodzowną technikę rozumowań. Rozwój logiki formalnej pozwolił na usunięcie z niej wielu kwestii po-

189