CCF20090214074

tym również ontologie regionalne — są niezależne od nauk o faktach i stanowią ich fundament.

Jeśli w ten sposób przesądza się o pierwszeństwie nauk eidetycznych w stosunku do nauk empirycznych, to oczywiście nie idzie tu o pierwszeństwo w sensie czasowym. Nie jest bowiem tak. by koniecznym warunkiem uprawiania jakieś nauki było uprzednie zbudowanie odpowiedniej ontologii, przeciwnie — ontologie są możliwe dzięki refleksji nad naukami już istniejącymi, refleksji, w której chodzi o odpowiedź na pytanie, jak możliwe było wydzielenie dziedziny danej nauki.^{1 2} To pytanie o warunki, dzięki którym jakiś region bytu mógł stać się dziedziną nauki. Ilusserl rozumie jako pytanie o to, w jaki sposób przedmioty składające się na ten region mogą być dane świadomości jako różne od innych. „Każda dziedzina przedmiotowa — pisze — konstytuuje się w świadomości. Przedmiot określony przez rodzaj konstytutywny dla danej dziedziny, o ile jest rzeczywisty, ma jako taki swoje a pńo-ri, z góry przepisane sposoby, w jakie da się go spostrzec, w ogóle jasno lub niejasno przedstawić sobie, pomyśleć, wykazać.”³

Badanie struktury świata oznacza zarazem badanie różnych sposobów dania nam przedmiotów’, ich sposobów zjawiania się — Erscheinungsweisen. Pytanie o to, w jaki sposób jakiś przedmiot może nam być w ogóle dany, nazywa Husserl pytaniem o konstytucję tego przedmiotu. Analizy konstytucyjne to analizy korelacji tego, co dane, ze sposobami jego dania. Pokazać uporządkowanie świata, jego podział na regiony, to zatem tyle, co pokazać, jak w świadomości konstytuują się przedmioty, należące do poszczególnych regionów.

Husserl interesuje się przy tym wzajemnym stosunkiem owych regionów. Chociaż radykalne ich odróżnienie nie wyklucza ich zachodzenia na siebie i splatania się ze sobą⁴, jedne z nich wydają się pierwotniejsze od innych, bardziej fundamentalne. Świat ma w ujęciu Husserla strukturę warstw nałożonych kolejno na siebie.^ U podłoża, jako stopień najniższy leży rzeczywistość materialna, na niej wspiera się rzeczywistość psychiczna, a najwyższe piętro stanowi rzeczywistość duchowa z wszelkiego rodzaju obiektami kultury, instytucjami i organizacjami społecznymi, które się na nią składają. Te przedmioty „wyższego rzędu”, chociaż nadbudówką się nad przedmiotami niższego rzędu — rzeczami materialnymi — nie dają się do nich zredukować, opierają się wszelkim psychologistycznym i naturali-stycznym interpretacjom. Zamiast próbować takiej redukcji do rzeczywistości niższego rzędu, należy opisać je tak, jak są nam one dane.

Trzy części Idei, II, poświęcone są kolejno analizom konstytucji przyrody materialnej, przyrody ożywionej oraz świata duchowego. Układ ten został przyjęty z tradycyjnego podziału nauk. Mamy tu do czynienia z trzema najwyższymi rodzajami bytu jako kolejno nadbu-

'    151

1

haltens, Frankfurt a.M. 1980; z drugiej strony J. Fatoćka podkreśla ścisły związek faktu i istoty w fenomenologii Husserla: The Husserlian effort basically seeks to assert, that the con-cep: is in no uxiy external to the thing, that it is not arbitra-rily built up by abstraction. Rather the concept constitucs the lifc oj the things itself. J. Patofka, The Husserlian Doctrine of Eidetic lntuition and its Recent Criiics, w: F. Elliston, P. Mc Cormick (wyd.), Husserl, Exposition_s and Appraisals, Notrc Damę 1977, s. 150—159.

2

L. Landgrebc, Der W eg..., s. 145. Patoćka zaś pisze: -. it is necessary to rebut the criticism that Husserl substituted metaphysical construction Jor rejlections on real science... IJ id is true that Husserl does not try to reform knowledge by purely philosophical speeulations but to rejlect on real process oj science, then the „ontologies” in question are by no rneans o priori constructions arising Jrom concept in the old rationa-listic metaphysics, but disciplins which make eiplicit the a priori condition of experience in the Kantian sense — tamże, s. 153—154.

3

w E. Husserl, Idee, I, s. 487.

4

Tamże, s. 56.

»• Tamże, s. 501—502. O pojęciu Fundierung, zdefiniowanym przez Husserla w III „Badaniu logicznym", por. P. Janssen, Edmund Husserl..., s. 53.