0343

przede wszystkim ich podstawy, które są niezależne od typu stosowanych i coraz bardziej doskonalonych aparatów. Przyjmujemy, że zjawiska fizyczne na których metoda się opiera, znane są z programu szkoły średniej wobec czego nie wymagają szerszego opisywania.

18.2.1. Analiza spektralna

Analiza spektralna (widmowa) polega na identyfikacji długości fal świetlnych emitowanych (analiza widm emisyjnych) lub absorbowanych (widma absorpcyjne) przez badane ciało. Ponieważ każde ciało (związek) daje charakterystyczne dla niego rodzaje widm — emisyjnych i absorpcyjnych, które są również zależne od stanu, w którym dane ciało się znajduje, przeto można określić składniki tych substancji, jak również ich koncentrację.

W zastosowaniu do badań lekarskich analiza spektralna służy głównie jako analiza chemiczna. Czułość tej metody jest bardzo duża, gdyż w niektórych przypadkach pozwala na stwierdzenie śladowych obecności danego pierwiastka (10~¹³kg).

Analiza spektralna widm emisyjnych stosowana jest przede wszystkim do badania (wykrywania) metali i pierwiastków pokrewnych. Badaną substancję przeprowadza się w stan lotny przez umieszczenie w płomieniu, tuku elektrycznym lub przez wyładowania iskrowe. Z pomiarów położeń i natężeń pasm absorpcyjnych określa się składniki absorbentu oraz ich koncentrację.

W badaniach klinicznych, jak i innych laboratoryjnych znajdują zastosowanie przyrządy zwane spektrofotometrami. Różnorodność tych urządzeń, jak i zakres stosowania jest bardzo szeroki. Na przykład w badaniach dotyczących oznaczania koncentracji sodu, potasu, wapnia itp., co w praktyce medycznej jest badaniem pospolitym, znajdują zastosowanie przyrządy zwane spektrofotometrami płomieniowymi. Badane substancje (znajdujące się najczęściej w roztworach) umieszcza się (po rozpyleniu roztworu) w pło-mieniu wodorowym lub acetylenowym, pobudzając je w ten sposób do świecenia. 7 pomiaru natężenia światła linii widmowych charakterystycznych dla badanego pierwiastka, określa się jego koncentrację. Pomiar natężenia linii widmowych dokonywany jest za pomocą komórek fotoelektrycznych.

Jedną z metod analizy widm emisyjnych, jest analiza luminescencyjna. U jej podstaw leży to, że niektóre substancje — należą do nich związki organiczne (szczególnie aromatyczne) — emitują charakterystyczne światło luminescencyjne podczas naświetlania ich światłem o dostatecznie dużym natężeniu. Metoda ta pozwala stwierdzić obecność, jak i stężenie badanych składników, a także sposób ich usytuowania w danym obiekcie. Również analiza widm absorpcyjnych odgrywa w badaniach biologicznych i medycznych bardzo dużą rolę. Znajduje ona najczęściej zastosowanie w badaniach związków organicznych. Stosowane tu aparaty stanowią różne odmiany spektrofotometrów, w których najgłówniejszym składnikiem jest tzw. monochromator — urządzenie, za pomocą którego uzyskuje się wiązkę światła o określonej długości fali. Wyselekcjonowaną wiązkę przepuszcza się przez roztwór badanego ciała, a z pomiarów położenia pasm absorpcyjnych, jak i ich natężenia, określa się składniki absorbentu oraz ich koncentrację.

Zmiany widma absorpcyjnego badanego ciała, pozwalają na analizowanie zachodzących w danej substancji procesów. Przykładem tego może być analiza absorpcyjna krwi w zastosowaniu do badań medyczno-sądowych.

Krew utleniona foksyhemoglobina) ma widmo absorpcyjne charakteryzujące się

349