CCF20090225035

Wykres Christiana ilustrujący sezonowe zmiany wagi nadnerczy u świstaków.

u zwierząt podporządkowanych są bardziej obciążone i powiększają się w większym stopniu niż u zwierząt dominujących. Badania jego wykazały również istnienie wyraźnego związku pomiędzy agresywnością a dystansem u zwierząt. Gdy w porze godów u świstaków agresywność utrzymuje się na poziomie wysokim, wzrasta średni dystans kontaktu. Przeciętna waga nadnerczy jest skorelowana zarówno z przeciętnym dystansem interakcji, jak z samą liczbą kontaktów.

Innymi słowy, parafrazując Christiana, wraz ze wzrostem agresji zwierzęta potrzebują więcej przestrzeni. Jeżeli większa przestrzeń jest nieosiągalna, co zachodzi wówczas, gdy populacje zbliżają się do maksimum, powstaje reakcja łańcuchowa. Wybuch agresji i aktywności seksualnej oraz towarzyszące im stresy przeciążają nadnercza. W wyniku tego dochodzi do załamania się populacji wskutek obniżenia procentu płodności, wzmożonej podatności na choroby i masowej śmiertelności w następstwie wstrząsu hipoglikemiczne-go. W trakcie tego procesu zwierzęta dominujące są uprzywilejowane i zwykle udaje im się przeżyć.

Paul Errington, zmarły niedawno utalentowany etolog i profesor zoologii w uniwersytecie stanu Iowa, spędził wiele lat na obserwacjach nad skutkami, jakie ma przegęszczenie na bagienne piżmaki. Doszedł do wniosku, że gdy załamanie się populacji jest poważne, okres powracania do normy niezmiernie się wydłuża. Angielski uczony H. Shoemaker stwierdził, że zapewniając należytą przestrzeń w niektórych krytycznych sytuacjach można w dużej mierze zapobiec skutkom przegęszczenia. Kanarki, stłoczone w pojedynczej dużej klatce, wypracowały sobie pewną hierarchię dominacji, która tak długo kolidowała z budowaniem gniazd przez ptaki niższe rangą, dopóki nie zagwarantowano im małych klatek, gdzie pary mogły budować sobie gniazda i hodować młode. Niższe rangą samce miały w ten sposób własne, nienaruszalne terytoria i bardziej pomyślnie niż kiedykolwiek przyczyniały się do rozwoju gatunku.

Zapewnienie indywidualnych terytoriów rodzinom i ochrona zwierząt przed nimi samymi w trakcie krytycznego okresu godów może przeciwdziałać złym skutkom przegęszczenia nawet u gatunków tak nisko usytuowanych na skali ewolucyjnej jak ciernik.

Pożytki stresu

Bolejąc nad skutkami przegęszczenia nie powinniśmy zapominać, że wywołany przez nie stres ma

73