CCF20090610107

„demitologizacji” Nowego Testamentu powstał podczas wojny i krążył w formie powielaczowej wśród wąskiej grupy zainteresowanych teologów, lecz publiczne kontrowersje nie wybuchły aż do czasu jego publikacji po wojnie. Zdominowało to niemiecką scenę teologiczną na kilka lat i wkrótce rozprzestrzeniło się poza Niemcy. Co ciekawe, tym razem opóźnienie w rozwoju teologicznych wydarzeń po obu stronach Atlantyku było niewielkie lub żadne. Mniej więcej wtedy, gdy dyskusja zainicjowana publikacją Bultmanna rozpoczynała się w Europie, w Ameryce Paul Tillich zaczął publikować kolejne tomy swojej „Systematic Theology”¹. Teologia Tillicha skupiła wokół siebie, zarówno w Ameryce, jak i nieco później w Europie, szczególnie młodych, rozczarowanych neoortodoksją teologów. Nową postawę wobec świata świeckiego dobitnie przedstawił w książce opublikowanej w 1953 roku Friedrich Gogarten (który był związany z nco-ortodoksją we wczesnych lalach dwudziestych i zerwał z Barthem, gdy len odszedł od swojego wczesnego nastawienia cgzystencjalislycznego ku nowej dogmatycznej obiektywności)². Było to po tym, jak kryjące w sobie pewną sprzeczność takie kategorie, jak „teologia świecka” czy też „chrześcijaństwo świeckie” zaczęły wchodzić do powszechnego obiegu. Późne prace Dietricha Bonhoeffera, szczególnie pojęcie „chrześcijaństwo bez religii” rozwinięte w jego korespondencji z więzienia, zaczęto szeroko wykorzystywać do legitymizacji nowego podejścia, aczkolwiek nic można być pewnym, czy Bonhocffcr poszedłby w tym kierunku, gdyby przeżył wojnę³. Atak przypuszczony na neo-ortodoksję w Niemczech osiągnął kulminację w manifeście teologicznym, wydanym przez grupę młodszych teo-

I

_ 1 logów w 1963 roku i zatytułowanym, niejako wbrew Barthowi, „Revelation as His tory” ^{4 5}.

Te dokonania akademickiej teologii, niesłychanie „odpowiadające” — jak próbowaliśmy to wykazać — sytuacji powojennej, wręcz prosiły się

0    upowszechnienie. Prośba ta doczekała się odpowiedzi (o ile można pozwolić sobie na ten zwrot w kontekście „demitologizacji”) za sprawą publikacji Johna Robinsona „Honest to God”, wydanej w 1963 roku". Książka w momencie jej ukazania się w Anglii natychmiast wywołała burzę publicznych kontrowersji — tym razem nic w czasopismach teologicznych, lecz w prasie codziennej i innych środkach masowego przekazu. Wzór powielał się w Ameryce i innych krajach, gdzie książka pojawiła się w przekładzie. W Ameryce dyskusja prowadzona za pośrednictwem środków masowego przekazu wprowadziła „nową teologię” do szerokiej świadomości publicznej

1    wkrótce potem nastąpiło o wiele bardziej „radykalne” zjawisko, mianowicie ruch „śmierci Boga” w grupie młodych teologów⁶. „Nowy sekularyzm” stal się popularny nie tylko wśród teologów, lecz także — co jest znaczące — w kościelnej organizacji ludzi, poszukujących nowych „programów”. Inna znakomicie rozchodząca się książka, The Secular City Harvcya Coxa, stała się rodzajem manifestu tej nowej postawy wobec świeckiego świata⁷.

Ponieważ można dostrzec znaczny intelektualny rozdźwięk pomiędzy wcześniejszym teologicznym przedstawianiem stanowisk a jego późniejszymi „popularnymi” odpowiednikami, należy dostrzec ich ciągłość — ciągłość nie tylko na poziomie historii idei i ich upowszechniania, lecz pokrewieństwa zarówno upowszechnianych idei, jak i „źródeł” dla ich infrastruktu-

215

1

   Paul Tillich, Systematic Tlteology, t. 1-3, Chicago, University of Chicago Press, 1951-63.

2

   Friedrich Gogarten, Verhangnis mul Hoffnung der Neuzeit. Stuttgart, Vorwcrk, 1953. Odnośnie do użytecznego wprowadzenia do pracy Gogartena, por. Larry Shiner, The Secularization of History. Nashvillc, Abingdon, 1966.

3

   Por. Eberhard Bethge (red.), Die miindige Welt, t. 1-2, Monachium, Kaiscr, 1955-56; Martin Marty (red.), The Place of Bonhoffer, Nowy Jork, Association Press, 1962.

4

   Wolfharl Panncnbcrg (red.), Offenbarimg ais Geschichte, Getynga, Vandcnho-cek & Ruprecht. 1963.

5

   John Robinson, Honest to God, Londyn, SCM Press, 1963.

6

   Odnośnie do użytecznego streszczenia ostatniego zagadnienia, por. Thomas Altizcr i William Hamilton, Radical Tlieology and lite Deatli of God, Indianapolis, Bobbs-Mcrrill, 1966.

7

   Harvcy Cox, The Secular City, Nowy Jork, Macmillan, 1965.