CCF20091013006

stwa zamkniętego zrodziI problem klas oraz inne problemy statusu społecznego i musiał mieć taki sam wpływ na obywateli, jak poważna rodzinna kłótnia i rozpad rodzinnego domu ma na dzieci. Oczywiście ten rodzaj napięcia odczuwały klasy uprzywilejowane, ponieważ teraz one były zagrożone, i to bardziej niż ci, którzy wcześniej byli uciskani; lec. nawet ci ostatni odczuwali niepokój. Oni również byli przerażeni rozpadem ich „naturalnego" świata. I chociaż kontynuowali walkę, to często niechętnie wykorzystywali zwycięstwa nad swoimi wrogami klasowymi, którzy mieli za sobą tradycję, status quo, wyższy poziom wykształcenia i poczucie przynależnej im naturalnej władzy.

Te obserwacje prowadzą nas wprost do rozważań nad Królem Learem i nad wielką rodzinną kłótnią, w którą zaangażował się wiek szesnasty na początku ery Gutenberga.

Galaktyka Gutenberga

Kiedy król Lear proponuje „nasz skrywany zamysł”, czyli podział swego królestwa, przejawia tym samym polityczną odwagę i awangardowe zamiary, typowe dla wieku siedemnastego:

Zachowujemy tylko tytuł króla I przynależne mu względy. Ster władzy Dochody, rządy — wszystko to jest wasze,

Drodzy synowie; potwierdźcie to, dzieląc Ten diadem między siebie'.

Lear prezentuje niezwykle współczesną ideę przekazania władzy — z centrum na obrzeża. Elżbietańska widownia od razu uznałaby jego „skrywany zamysł” za lewicujący makia-welizm. Nowe wzory władzy i organizacji, o których mówiło się już w poprzednim stuleciu, teraz, na początku wieku siedemnastego dawały się odczuć na każdym poziomic życia społecznego i prywatnego. Król Lear przedstawia nową strategię kultury i władzy w dziedzinie jej oddziaływania na państwo, rodzinę oraz indywidualną psychikę:

Pora objawić nasz skrywany zamysł.

Gdzie mapa? Wiedzcie, żeśmy podzielili Królestwo na trzy części...

Mapa też była nowością w szesnastym wieku, w erze kartograficznego rzutu Mercatora, oraz kluczem do nowego obrazu peryferii władzy i bogactwa. Kolumb, zanim został na-

¹ Wszystkie cytaty (jeśli nie są opisane inaczej) pochodzą z Króla Leara, przeł. Stanisław Barańczak. „W drodze”, Poznań 1992; akt I, scena 1.

149