Przejrzysty jest podział ujmujący wady wrodzone układu krążenia w trzy grupy na podstawie zmian anatomicznych, a mianowicie:
1) połączenia między krążeniem układowym i płucnym (ubytek w przegrodzie mię-dzyprzedsionkowej, międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy Botalla). Wady te, jeżeli nie są skojarzone z innymi, powodują powstawanie przecieku z lewa w prawo i wzrost przepływu krwi przez krążenie płucne. Doprowadza to do zmian w drobnych tętniczkach, wzrostu oporu tych naczyń i wtórnego nadciśnienia płucnego. Duże nadciśnienie płucne powoduje odwrócenie kierunku przecieku, który odbywa się wówczas z prawa w lewo;
2) nieprawidłowe drogi odpływu krwi z komór (zwężenie ujścia lub cieśni aorty, odosobnione zwężenie pnia płucnego oraz wady złożone, jak na przykład tetralogia Fallota);
3) anomalie dotyczące przedsionków, zastawek dużych naczyń tętniczych i żylnych, położenia serca.
Nabyte wady serca powstają w życiu pozapłodowym w następstwie zapalenia wsierdzia. Proces zapalny obejmuje przede wszystkim wsierdzie zastawek oraz struny ścięgniste. Najczęstsze jest reumatyczne zapalenie wsierdzia. Płatki zastawki grubieją, bliznowacieją i skracają się, a często sklejają się i zrastają ze sobą. Podobne zmiany powstają też w strunach ścięgnistych. Wytwarza się wówczas organiczna wada serca pod postacią niedomykalności zastawki lub zwężenia ujścia, a często złożona wTada serca, w której współistnieją niedomykalność i zwężenie. Zapalenie wsierdzia dotyczy najczęściej zastawki dwudzielnej, rzadziej zastawki aorty, najrzadziej zastawek prawej połowy serca.
Leczenie ruchem zależy od rodzaju wady i ciężkości zaburzeń hemodynamicznych. Przeważnie jest ono uzasadnione u chorych zakwalifikowanych do leczenia kardiochirurgicznego. Fizjoterapia jest wówczas stosowana zarówno przed zabiegiem operacyjnym, jak i po operacji. W okresie pooperacyjnym bardzo wskazane jest usprawnianie prowadzone w sanatorium kardiologicznym.
Należy pamiętać o tym, że najgorzej znoszą wysiłki fizyczne chorzy ze zwężeniem lewego ujścia żylnego. Dużo lepszą tolerancję wysiłków mają chorzy z niedomykalnością zastawki dwudzielnej, a najlepszą chorzy z wadami zastawki aorty.
41