CCF20100503008

26

Wybrane obiekty przyrodnicze środkowej Wielkopolski

J_ ±_    ±_~

Torfowisko

Jeziora

] Teren

j zabudowany

Rzeki

7"

Drogi

Obiekty

terenowe

1 - 13

Punkty

terenowe

Ryc. 9. Wybrane obiekty przyrodnicze środkowej Wielkopolski (oryg.)

•    warunki siedliskowe, flora i zróżnicowanie muraw psammofilnych;

•    ochrona gatunkowa roślin.

Rozrzucone wśród rozległych borów Puszczy Noteckiej torfowiska wysokie nadają tym terenom swoisty rys. Obserwowane na zajęciach bagna koło Chlebowa, zajmujące powierzchnię 500 ha, są największym kompleksem torfowisk wysokich i przejściowych w Wielkopolsce [punkt terenowy 2], Są one położone we wschodniej części puszczy, około 10 km na północ od Obornik, w rozległym zagłębieniu otoczonym z trzech stron wałami wydmowymi porośniętymi borem sosnowym.

Mniej więcej od połowy XIX wieku prowadzona jest tam eksploatacja złóż torfu, z czym związane są zmiany reżimu hydrologicznego. Ich konsekwencją jest m.in. przyspieszenie zastępowania otwartych ekosystemów torfowiskowych przez bagienne bory sosnowe. Proces ten nie ominął także niewielkiego rezerwatu „Bagno Chlebowo" (por. ryc. 40).

W czasie ćwiczeń szczególny nacisk położony zostanie na następujące zagadnienia:

•    warunki formowania się torfowiska wysokiego,

•    flora torfowiska,

•    zjawisko suszy fizjologicznej i przejawy kseromorfizmu roślin torfowiskowych,

•    skąpożywność siedliska a udział gatunków z rodziny Ericaceae oraz roślin owadożernych,

•    bór bagienny jako element mozaiki roślinności torfowiskowej,

•    zagrożenia torfowisk i ich rola oraz funkcja w krajobrazie.

3]

2.2. Rezerwat

Rezerwat utworzony został w 1957 roku i obejmuje powierzchnię 30,39 ha. Położony jest na zachód od Wągrowca, na piaszczysto-żwirowej, najwyższej terasie rzeki Wełny. Ochroną rezerwatową jest tam objęty przede wszystkim naturalny las dębowo-grabowy (grąd) Galio silvatici-Carpinetum. W tych mniej więcej 300-letnich drzewostanach stwierdzono obecność m.in. 93 potężnych dębów o obwodzie pnia przekraczającym 300 cm. Niestety w części drzewostanów przeprowadzono w 1996 roku prace leśne. Wycięto wówczas i usunięto z rezerwatu 94 dęby oraz towarzyszące im graby. Powstało w ten sposób 5 luk o łącznym areale 2 ha.

Poza grądami, zajmującymi 90% powierzchni rezerwatu, w „Dębinie" występuje 11 innych zbiorowisk roślinnych, w tym trzy dalsze naturalne zbiorowiska leśne. Roślinność antropogeniczna występuje jedynie wzdłuż dróg leśnych. Interesujące jest także skupienie roślinności nitrofilnej towarzyszące kolonii czapli siwej. Niewielki stopień antropogenicznego przekształcenia roślinności rezerwatu (ocena dokonana przed wspomnianymi wyżej antropogenicznymi zaburzeniami) znajduje potwierdzenie w charakterze flory naczyniowej (por. ryc. 33). Pełny wykaz flory rezerwatu „Dębina" obejmuje 448 gatunków roślin naczyniowych, 55 gatunków mszaków, 40 gatunków porostów, 233 gatunki grzybów oraz 68 gatunków glonów. Szata roślinna rezerwatu została szczegółowo przedstawiona w opracowaniu zbiorowym pod redakcją profesora TEOFILA WOJTERSKIEGO „Roślinność rezerwatu Dębina pod Wągrowcem w Wielkopolsce".

W trakcie studiów terenowych na terenie rezerwatu szczególna uwaga zwrócona zostanie na:

•    główne cechy siedliska grądu,

•    strukturę warstwową oraz skład gatunkowy naturalnego lasu dębowo-grabo-wego,

•    udział form życiowych i grup historyczno-geograficznych we florze naturalnego żyznego lasu liściastego,

« aspekt wiosenny runa leśnego,_