CCF20100503010

30 Wybrane obiekty przyrodnicze środkowej Wielkopolski

łęg wiązowo-jesionowy, do grądu. Powyżej, w partii wysoczyznowej, rozpościerają się płaty kwaśnej dąbrowy oraz bory sosnowe [punkt terenowy 8].

Na trasie zajęć terenowych w Wielkopolskim Parku Narodowym znajdują się także inne obszary ochrony ścisłej. Są to: „Jezioro Kociołek" (niewielkie jezioro powstałe z wytopienia bryły martwego lodu zagrzebanego w materiale morenowym) oraz Jezioro Budzyńskie". Ten ostatni obszar poza zarastającym jeziorem obejmuje także przybrzeżną strefę szuwarów, zarośli łozowych i podmokłych lasów olszowych [punkt terenowy 9]. Wzdłuż zachodniego brzegu jeziora rozciąga się wał ozowy [punkt terenowy 10] z interesującą florą roślin kserotermicznych. W ostatnich latach te światłolubne rośliny wypierane są przez samosiew sosny oraz zakrzewienia z udziałem m.in. klonu jesionolistnego i głogu. Obraz roślinności muraw sucholubnych uzupełniają stanowiska oligotroficznych muraw napiaskowych, które obserwować można w pobliżu wsi Krosinko [punkt terenowy 11].

Szata roślinna wybranych przyrodniczych punktów terenowych na obszarze Wielkopolskiego Parku Narodowego dobrze ilustruje takie zagadnienia i procesy ekologiczne, jak:

•    budowa warstwowa oraz skład florystyczny olsu, łęgu, lasu dębowo-grabo-wego, kwaśnej dąbrowy oraz borów sosnowych [8];

•    toposekwencja zbiorowisk leśnych w powiązaniu z wilgotnością i żyznością gleb [81;

•    charakterystyka morfologiczna przedstawicieli rodzin: Ranunculaceae, Cary-ophyllaceae, Labiatae, Papilionaceae i Liliaceae [8];

•    wpływ obecności sosny na fitocenozy grądowe [8];

•    strefowy układ roślinności w jeziorze [9];

•    proces zarastania jeziora eutroficznego [9];

•    charakterystyka morfologiczna przedstawicieli rodzin Cyperaceae i Gramine-ae [9];

•    cechy siedliskowe oraz flora muraw kserotermicznych [10] i psammofilnych [111;

•    dynamika roślinności muraw - tendencje sukcesyjne oraz synantropizacja [10 i 11);

•    formy ochrony przyrody i ich skuteczność - park narodowy, ochrona gatunkowa.

2.6. Terasa zalewowa i krawędź doliny Warty koło Rogalinka [punkty terenowe 12 i 13]

Na terasie zalewowej Warty w okolicy wsi Rogalinek znajduje się jedna z największych w Europie, licząca 1435 drzew, populacja starych, potężnych dębów szypułkowych (860 z nich to drzewa pomnikowe), rosnących wśród łąk i pastwisk. Zajmują one obszary, na których w pierwotnej przyrodzie dominowały nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe, ulokowane bliżej koryta rzeki, oraz łęgi wiązowo-jesio-nowe na skrzydłach terasy zalewowej doliny. W dzisiejszym kulturowym krajobrazie zaznaczają się tam jedynie pozostałości formacji leśnej, reprezentowane przez skupienia dębów, wierzb i topoli. Obecne są także zarośla wierzbowe inicjujące procesy regeneracyjne. Uwagę w krajobrazie zwracają liczne starorzecza, których kształt dał prawdopodobnie nazwę pobliskim miejscowościom Ropalin i RnoalinoL-[punkt terenowy 12]. Duże walory przyrodnicze i historyczne omawianego obszaru były podstawą do objęcia go ochroną w formie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego utworzonego w 1997 roku.

Wysoka, eksponowana na działanie słońca krawęcjź doliny, uformowana z zasobnych materiałów morenowych, stwarza dogodne warunki dla rozwoju flory i roślinności kserotermicznej [punkt terenowy 13].

W pobliskim Rogalinie podziwiać można zabytkowy zespół pałacowo-parko-wy. W przypałacowym parku zachowały się liczne pomnikowe drzewa, w tym legendarne dęby: „Lech", „Czech" i „Rus", których obwody pni dochodzą do 930 cm.

Przedmiotem studiów terenowych ślzaty roślinnej terasy zalewowej i krawędzi doliny rzecznej będą przede wszystkim:

•    specyfika siedlisk kształtujących się w dolinach rzek [12],

•    strefowy układ roślinności w dolinie rzeki Warty [12],

•    flora i roślinność muraw kserotermicznych oraz ich ochrona [13],

•    rola parków krajobrazowych i pomników przyrody w zachowaniu walorów przyrodniczych.

Literatura uzupełniająca

WOJTERSKI T. (red.). 1976. Roślinność rezerwatu „Dębina" pod Wągrowcem w Wiel-kopolsce. Bad. Fizjogr. nad Polską Zach., 39. Ser. B.

ŻUKOWSKI W., Latowski K., JACKOWIAK B., Chmiel J. 1996. Rośliny naczyniowe Wielkopolskiego Parku Narodowego. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 4. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.