5768085832

roślinnych). Tylko niekiedy, w toku poznawania zjawisk i obiektów przyrodniczych przez uczniów klas początkowych, obserwacji towarzyszy również pomiar, jest to zespół czynności wykonywanych przez uczniów pozwalających określić ilościową stronę obserwowanych przedmiotów, zjawisk, procesów. Na poziomie klas początkowych uczniowie tylko niekiedy dokonują oceny ilościowej poznawanych obiektów czy zjawisk, np. dokonują pomiaru temperatury powietrza, pomiaru odległości krokami, pomiaru niektórych morfometrycznych cech rzeźby terenu.

Warunkiem dobrej obserwacji jest:

-    świadomość celów obserwacji;

-    określony zasób wiedzy wstępnej uczniów o obserwowanych przedmiotach czy zjawiskach;

-    koncentracja uwagi uczniów na obserwowanym obiekcie;

-eliminacja czynników rozpraszających uwagę uczniów;

-    kojarzenie nazwy z przedmiotem obserwacji, eliminacja szczegółów nieistotnych;

-eliminacja zmęczenia fizycznego i psychicznego uczniów;

-    emocjonalne zaangażowanie w obserwowany obiekt.

Egzemplifikacja

Stopień aktywności uczniów w procesie obserwacji może być różny. Oscylować może między postawą całkowicie odbiorczą, poprzez aktywność ograniczoną, do pełnego samodzielnego procesu dochodzenia do wiedzy^M. Wyraża się ona w określonych czynnościach nauczyciela i uczniów w toku obserwacji (tab. 6).

Tabela 6. Stopień aktywności uczniów w procesie obserwacji

Stopień aktywności	Czynności nauczyciela	Czynności uczniów	Przykład
bierne odbieranie komunikatów od nauczyciela, samodzielność odbiorcza	opisuje poznawany obiekt, zjawisko, proces przyrodniczy	patrzą i słuchają, zapamiętują opisywane cechy	opis cech pogody w danej chwili dokonany przez nauczyciela
aktywność ucznia ograniczona do spostrzegania cech przedmiotów i komunikacji słownej o nich	zwraca uwagę uczniów na cechy przedmiotu obserwacji	obserwują dane zjawisko i informują o tym co widzą	wypowiedzi uczniów dotyczące opisu poszczególnych elementów pogody

Por. M. Lelonek, Obserwacja i doświadczenie, pomiar i eksperyment w nauczaniu środowiska społeczno-przyrodniczego, „Nauczanie Początkowe" 1980/81, nr 3, s. 71.

104