6740342568

117

ZDARZENIA — KSIĄŻKI — LUDZIE

przekazywane przez nie tylko w jednym kierunku. Stwierdzenie zjawiska faeylitacji (czyli ułatwiania, polegającego na tym, żc pojedynczy impuls nie może spowodować powstania nowego impulsu w następnej komórce i że konieczne jest następowanie kilku kolejnych impulsów dla wywołania zmian na błonie postsynaptycznej). wyjaśniło, w jaki sposób organizm broni się przed reagowaniem na zbyt małe bodźce. Zjawisko to obejmuje nie tylko pojedynczy kontakt synaptyczny, lecz również współdziałanie wielu neuronów. Nawet pojedyncze impulsy, ale docierające jednocześnie z kilku komórek mogą powodować powstanie impulsu w następnej komórce. Łączy się z tym zjawisko inhibicji czyli hamowania impulsów, to znaczy efekt wywołany przez impulsy docierające z jednej czy kilku komórek może być znoszony przez impulsy docierające z innych. W obecnym stanie wiedzy działanie neuronów wyjaśniają własności ich błon powierzchniowych, przy czym termin ten obejmuje również wyspecjalizowane obszary błony w okolicach synaps.

Wyróżnione Nagrodą Nobla prace stanowią początek dalszych badań układu nerwowego, dają im nowe podstawy i kierunek. Dzięki nim w ciągu ostatnich kilku lat wyjaśniono lub .lepiej poznano dalsze charakterystyczne zjawiska, takie jak reakcje typu „wszystko-albo-nic”, okres refrakcji, zwiększenie pobudliwości na skutek zmiany polaryzacji nerwu w pobliżu katody. Dla medycyny i klinicystyki mają one charakter fundamentalnych prac podstawowych. Zrozumienie i dokładne określenie warunków normalnego przebiegu procesu pozwala na badanie wszelkiego rodzaju czynników chemicznych i fizycznych zmieniających jego własności. Umożliwi to terapeutykę wielu rodzajów zaburzeń równowagi układu nerwowego i chorób psychicznych.

Wszystkie dotychczasowe osiągnięcia pozwoliły stwierdzić ogólny charakter poznanych przez Huxleya, Hodgkina i Ecclesa procesów, wspólny dla komórek różnych części układu nerwowego i różnych zwierząt. Prowadzą one do wyjaśnienia plastyczności reakcji układu nerwowego, zjawisk uczenia się i reakcji kory mózgowej. Badane przez Ecclesa kontakty synaptyczne obejmowały połączenia kilku lub kilkunastu komórek. Wyjaśniają one podstawowe procesy, ale współdziałanie kilku tysięcy komórek w węzłach nerwowych czy kilkudziesięciu milionów w mózgu niesłychanie je komplikuje. Być może jednak znajdujemy się tutaj na progu zrozumienia nie tylko procesów zachodzących w mózgu, ale i wyjaśnienia tak dalece, jak jest to możliwe, związku między działalnością mózgu a aktywnością umysłową człowieka.

Paweł Ignacy Brzozowski