CCF20100503043

96 Flora jako obiekt obserwacji i studiów botanicznych

Pytania i zadania kontrolne

1.    Wyjaśnij różnice między florą i roślinnością.

2.    Określ prawdopodobieństwo natrafienia na gatunek z rodziny złożonych (Com-positae) na terenie Wielkopolski. Zaplanuj eksperyment terenowy, pozwalający zweryfikować postawioną hipotezę.

3.    Bogactwo lub ubóstwo to pojęcia względne także w odniesieniu do flory. Oceń wpływ działalności człowieka na tę właściwość flory Wielkopolski.

4.    W jakich siedliskach rola terofitów jest zdecydowanie większa, niż to wynika z udziału tej grupy roślin we florze yćielkopolski? Wyjaśnij przyczyny.

5.    Co składa się na specyfikę fitogeograficzną Wielkopolski?

6.    Jakie czynniki wyznaczają wschodnią granicę buka zwyczajnego?

7.    Określ miejsce swojego zamieszkania w stosunku do zasięgów geograficznych następujących gatunków: buka zwyczajnego, świerka pospolitego i bażyny czarnej.

8.    Określ zagrożenie bażyny czarnej w Wielkopolsce, biorąc pod uwagę mapę zasięgową tego gatunku oraz stan populacji w kompeksie torfowiskowym „Bagna" koło Chlebowa.

9.    Scharakteryzuj kryteria klasyfikacji geograficzno-historycznej flory.

10.    Przedstaw swój pogląd na temat skuteczności ochrony gatunkowej roślin w kontekście informacji o współczesnym zagrożeniu flory Wielkopolski.

Literatura uzupełniająca

KORNAŚ J., MEDWECKA-KORNAŚ A. 1986. Geografia roślin. PWN, Warszawa.

ŻUKOWSKI W., JACKOWIAK B. (red.). 1995. Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakładu Taksonomii Roślin UAM, 3. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.

6.

WYBRANE TYPY ROŚLINNOŚCI

6.1. Wprowadzenie

Pewne grupy gatunków zwykle rosną razem, współwystępują ze sobą, zasiedlając mniejsze lub większe przestrzenie o wspólnych cechach siedliska (np. wilgotności podłoża, jego składu mechanicznego, stabilności i żyzności, nasłonecznienia), a także działających na nie form i natężenia antropopresji czy wpływu zwierząt. Takie mniej lub bardziej jednorodne w swym wyglądzie (fizjonomii) oraz pod względem składu gatunkowego ugrupowania roślin nazywamy zbiorowiskami roślinnymi. Przykładami zbiorowisk są: las dębowo-grabowy, nadbrzeżny szuwar, azotolubne ziołorośla, łąka lub pastwisko oraz ugrupowanie chwastów upraw zbożowych. W krajobrazie oddzielone są one zwykle wyraźnymi granicami bądź bardzo wąskimi strefami przejściowymi. Ogół zbiorowisk jakiegoś terenu to jego roślinność.

Badaniem zbiorowisk roślinnych (roślinności) zajmuje się fitosocjologia. Konkretne zbiorowisko roślinne, będące elementem składowym biocenozy realnie istniejącego ekosystemu, można również określać nazwami fitocenoza albo płat roślinności. Modelową, klasyfikacyjną jednostką służącą do wyodrębniania i naukowego nazywania typu fitocenozy jest zespół roślinny - jedno z podstawowych pojęć w fitosocjologii. Istnieje wiele definicji zespołu roślinnego. Przyjmijmy, że zespół roślinny jest typologiczną, abstrakcyjną jednostką będącą modelem (wzorcem) dowolnego typu fitocenozy (zbiorowiska roślinnego), wyróżnianym metodami statystycznymi na podstawie kryteriów florystycznych, tzn. posiadającym swoistą charakterystyczną kombinację gatunków, a w ramach tej kombinacji własne gatunki charakterystyczne (rozpoznawcze). Gatunki charakterystyczne to takie, które występują prawie wyłącznie lub zdecydowanie częściej w fitoceno-zach danego zespołu lub osiągają w nich wyraźne optimum ekologiczne. Każdy zespół roślinny ma naukową nazwę łacińską, tworzoną poprzez dodanie końcówki -etum do gramatycznego rdzenia łacińskiej nazwy rodzajowej rośliny lub kombinacji nazw dwóch roślin, zwykle będących gatunkami charakterystycznymi lub dominującymi w tym zespole (np. nazwa pochodząca od maka Papaver to Papave-retum, od turzycy Carex to Caricetum, od turzycy i olszy Alnus to Carici-Alnetum, a od przytulii Calium i graba Carpinus to Galio-Carpinetum). Dla większej precyzji takich nazw dodaje się, w razie wątpliwości czy możliwości błędnej interpretacji, epitet gatunkowy roślin, np. Papaveretum argemones (od maka piaskowego Pa-