CCF20100503035

80 Flora jako obiekt obserwacji i studiów botanicznych

Ryc. 31. Rozmieszczenie buka zwyczajnego (Fagus silvatica) w Polsce (wg SZAFERA 1972, uzupełnione)

1 - zwarty zasięg występowania gatunku, 2 - stanowiska leżące poza granicą naturalnego zasięgu, 3 - krańcowe stanowisko w leśnictwie Buczyna [punkt terenowy 4j

5.2.4. Przekształcenia flory pod wpływem działalności człowieka

W okresie poprzedzającym pojawienie się człowieka na terenie Wielkopolski skład gatunkowy flory ukształtował się w wyniku zasiedlenia terenu przez poszczególne taksony po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia i zależny był od takich czynników abiotycznych, jak: klimat, rzeźba terenu, warunki glebowe oraz stosunki wodne. Pozostawał także w ewolucyjnie ukształtowanych relacjach z miejscową fauną. Rolnictwo, osadnictwo, a następnie urbanizacja i rozwój przemysłu zasadniczo zmieniły pierwotny obraz szaty roślinnej. Ogół oddziaływań człowieka na środowisko przyrodnicze określany jest terminem antropopresja (od gr. an-thropos - człowiek i łac. pressio - nacisk). Szata roślinna poddana jest dwojakiego typu antropopresji: bezpośredniej - skierowanej wprost na rośliny, i pośredniej -

Ryc. 32. Rozmieszczenie świerka pospolitego (P/cea excelsa) w Polsce (wg SZAFERA 1972, uzupełnione)

1 - naturalny areał gatunku z wyraźną przerwą zasięgową, 2 - stanowiska naturalne leżące poza granicą zasięgu, 3 - jedno z wtórnych stanowisk na terenie Puszczy Noteckiej [punkt terenowy 1]

zachodzącej poprzez elementy sfery abiotycznej (glebę, środowisko wodne i atmosferę) oraz antropogeniczne zmiany w miejscowej faunie.

Całokształt historycznych oraz współczesnych przeobrażeń szaty roślinnej zachodzących pod wpływem działalności człowieka określa się - za J. B. Falińskim -terminem synantropizacja (od gr. syn - razem i anthropos - człowiek, czyli towarzyszący człowiekowi). W odniesieniu do flory proces ten polega przede wszystkim na ustępowaniu elementów swojskich, tzn. gatunków rodzimych lub od dawna zadomowionych, charakteryzujących się wąską skalą ekologiczną (stenotopo-wych), i zastępowaniu ich przez gatunki miejscowego pochodzenia o dużych zdolnościach adaptacyjnych (eurytopowych), a przede wszystkim przez rośliny obcego pochodzenia.