CCF20101008000 (2)

104

OddOTyJ-

Jak zaś słabo literatura polska wyzyskała folklor flisacki, przekonać się można z pięknej rozprawy W. Borowego Wisła w poezji polskiej (1922), gdzie o sprawach tych są zaledwie drobne wzmianki⁵, [jk]

1    Wydanie St. Hrabca (1951) podaje objaśnienie tekstu i wskazuje prace nad folklorem w Flisie.

2    E. Kipa, Nieznana piosnka flisacka z XVIII w. „Lud” t. 11: 1905 s. 307.

3    J. Krzyżanowski, MG 2 1960 t. 1 s. 60.

4    J. St. Bystroń, Polska pleśń ludowa. Chicago 3 1945 s. 87; por. T. Mikulski, Pleśii ludowa o Toruniu. Toruń 1934 s. 18.

fi w. Borowy, Kamienne rękawiczki. Warszawa 1032; ostatnio zagadnieniem flJsnctwa zajęła się M. Mlslńska, Tradycyjny sj)law drewna w Polsce. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Lodzi”. Seria etnogr. nr 6 1902.

FLORIAN SZARY HERBU KOZLA-ROGI — legendarny bohater bitwy pod Płowcami w r. 1331. Po zakończeniu zwycięskiej walki z Krzyżakami król Władys-

25. Herb Jelita. Drzeworyt z w. XVI

ław Łokietek objeżdżał pobojowisko i zauważył Floriana, który przytrzymywał sobie oburącz wnętrzności, przebite trzema włóczniami. Król zawołał ze 'współczuciem: „Jak ciężką mękę ponosi ten nasz rycerz!” W odpowiedzi usłyszał, że nierównie sroż-szą męką jest znoszenie w jednej wsi złego sąsiada. Łokietek obiecał rannemu uwolnienie od troski, a w nagrodę za męstwo i na pamiątkę tego zdarzenia zmienił mu znak herbowy Koźle Rogi na Trzy Włócznie z zawołaniem (nazwą) Jelita.

Opowieść ta, dobrze znana wszystkim pokoleniom od w. XV do dziś, jest po prostu legendą herbową Jelitczyków, a zwłaszcza rodu Zamojskich, którzy Flo

riana Szarego uważali za swego protoplastę. Mimo że już w w. XVIII K. Niesiecki zastanawiał się nad istotnym pochodzeniem znaku herbowego Trzy Włócznie, nie dowierzając legendzie¹ — historia o Florianie z Dziejów Polski Długosza ^? weszła (może wtórnie) do tradycji ustnej, wspieranej przez wszystkie kroniki (M. Bielski, M. Kromer, St. Sarnicki i in.), herbarze i zbiory legend herbowych (B. Paprocki, Sz. Okolski, -*-W. Potocki, -*M. J. Kuligow-ski, K. Niesiecki, F. Kowalski), później zaś wypisy i czy tanki szkolne. Skromny bohater legendy herbowej zaawansował z biegiem wieków na bohatera narodowego nieomal, a skąpe o nim wiadomości dostarczyły J. I. Kraszewskiemu materiału na całą powieść z cyklu dziejów Polski zatytułowaną Jelita (1881).    [es]

1    K. Niesiecki, Herbarz polski. Lipsk 1839 t. 4 S. 482—483.

2    j. Długosz, Dzieje Polski. Kraków 1868 t. 3 s. 143.

FOLKLOR — ang. jolk-lore znaczy odrębną kulturę umysłową ludu, wyraz bowiem lorę określa kulturę jakiejś grupy społecznej, jej swoisty sposób mówienia, jej pieśni, opowiadania, wierzenia itp., mówi się więc o lorę marynarskim, żołnierskim, szkolnym itd. Wyraz, do nauki wprowadzony przez W. G. Thomsa w r. 1846, z biegiem lat upowszechnił się jako termin międzynarodowy o znaczeniu niezupełnie jasnym, i to nawet dla specjalistów. Dowodzi tego m. in. encyklopedia amerykańska wydana przed niemal 20 laty, a zatytułowana: Standard Dictionary of Folk-lore, Mythology and Legend, gdzie w dużym artykule „Folklor” zebrano wypowiedzi kilkunastu folklorystów¹. Najkrótsza z nich, pióra Richarda A. Watermana, brzmi:

Folklor jest to postać sztuki obejmująca różne rodzaje opowiadań, przysłów, powiedzeń, zaklęć, pieśni, formułek czarnoksięskich i Innych formuł, a posługująca się mową codzienną jako środkiem wyrazu.

Inny uczony, głośny bajkoznawca, Stith Thompson, zaznaczając niejasność terminu, przyjmuje, iż dotyczy on przekazu tradycyjnego, pamięciowego lub praktycznego, obejmującego tańce, pieśni, opowiadania.