CCF20101207000

NAUKA O INFORMACJI

Rozdział drugi dotyczy informacji naukowej jako dyscypliny nauki. Jego cel anowi dostarczenie odpowiedzi na pytanie: czym jest współczesna i n -ormatologia — według przyjętego w tej książce ujęcia. W rozważaniach wy-orzystane zostaną pojęcia omówione w rozdziale poprzednim, m.in. w celu scha-ikteryzowania informacji naukowej posłużymy się opisanymi tam kryteriami lentyfikacji nauk. Historia informatologii przedstawiona będzie po to, by móc kreślić, kiedy rozpoczął się współczesny etap rozwoju nauki o informacji. Miało j miejsce, jak wyjaśni się w podrozdziale 2.2, na początku lat 70. XX wieku.

Informacja naukowa jako dziedzina wiedzy doczekała się wielu analiz, nie-zadko obszernych. W języku polskim wiatach 90. ukazały się co najmniej trzy mblikacje, zasługujące na miano prób całościowego ujęcia problematyki informa-ji naukowej, a mianowicie: [Dembowska 1991, BI], [Ratajewski 1994, BI] oraz >raca zbiorowa „Informacja naukowa w Polsce. Tradycja i współczesność” [Scibor red.) 1998, BI]. W tej ostatniej omówiono: rozmaite aspekty historii informacji laukowej (Marianna Banacka, Maria Dembowska, Dorota Grabowska), źródła nformacji (Danuta Konieczna), wydawnictwa ciągłe z zakresu informacji nauko-vej (Krystyna Sulwińska), problematykę pracowników (Maria Brykczyńska) oraz iżytkowników informacji (Kordula Szczechura), języki informacyjne (Eugeniusz Scibor), zastosowanie techniki w informacji naukowej (Wanda Pindlowa), badania 3ibliometryczne, naukometryczne oraz informetryczne (Barbara Stefaniak), politykę informacyjną (Helena Dryzek) oraz prace nad słownictwem informacji naukowej (Krystyna Tittenbrun).

Także w literaturze zagranicznej można odnaleźć tego rodzaju publikacje [In-gwersen 1992b; 1995, BI]. Nie ma zatem powodu, by omawiać całość zagadnień nauki o informacji; przedstawione zostaną tylko wybrane jej aspekty, istotne, zdaniem autorki, z punktu widzenia niniejszej rozprawy.

2.1. Nazwa i definicje dziedziny

Występujące nadal różnice zdań na temat nazwy analizowanej dyscypliny są przyczyną, dla której rozważania rozpocząć należy od tego właśnie zagadnienia, tj. przedstawić polsko- i anglojęzyczne propozycje nazwy nauki szczegółowej badającej wybrane aspekty procesów informacyjnych w społeczeństwie. Terminy w innych językach zostaną pominięte, ponieważ obecnie to język angielski dominuje w światowej informatologii. Zarys dziejów nazwy badanej dyscypliny dal m.in. Alvin M. Schrader [I984b, BI].

W Polsce najbardziej popularny jest tradycyjny termin „informacja naukowa”, stosowany na oznaczenie zarówno działalności informacyjnej, jak i dyscypliny naukowej badającej ową działalność. Określenie to jest powszechnie używane w kręgach bibliotekarskich i informacyjnych, pojawia się w nazwach instytucji naukowych i dydaktycznych (np. Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Informacji Naukowej i Studiów

r

Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego) oraz w publikacjach [Scibor (red.) 1998, BI]. Za użyciem omawianego wyrażenia w odniesieniu do dyscypliny naukowej, mimo jego oczywistej wieloznaczności*, opowiedział się m.in. Adam Górski [1977, BI], wychodząc z założenia, iż nie warto forsować zmian terminu, który— słusznie czy nie— zadomowił się w już słownictwie fachowym. „Nauka o informacji”, „nauka o informacji naukowej”, „teoria informacji naukowej” są dzisiaj także często spotykane, pojawiają się w pracach polskich badaczy [Dembowska 1991, BI; Pindlowa 1994, BI] oraz w podręcznikach akademickich [Bato-rowska; Czubałowa 1996, BI]. W latach siedemdziesiątych, głównie na łamach Aktualnych Problemów Informacji i Dokumentacji, miała miejsce dyskusja zainicjowana w 1974 r. artykułem Marii Dembowskiej pt. „Informatologia a nauko-znawstwo” na temat nazwy oraz zakresu naszej dyscypliny. Jej przebieg oraz wysuwane wówczas propozycje, takie jak „informatologia”, „informologia”, „infor-matoryka”, „informatyka”, „infoscientyka”, „bibliotronika” (sic!), zostały opisane w | Dembowska 1991, s. 1 16-1 18, BI J. Spośród wymienionych — niejaką akceptację zdobyła sobie „informatologia” [Pindlowa 1984, BI], propagowana przez Marię Dembowską przez ostatnie ćwierć wieku [Dembowska 1999, BI]. W latach 90. Jerzy Ratajewski usiłował wprowadzić do powszechnego użycia terminy „informologia” oraz „informologia nauki” [Ratajewski 1992; 1994, BI]. Pojawiły się leż inne pomysły, np. „informacjologia” zasugerowana na łamach Praktyki i Teorii Informacji Naukowej i Technicznej [Knypl 1994, BI J.

W tekstach anglojęzycznych najczęściej używane są: 'Information science oraz Information studies. Te dwa terminy występują w tytułach czasopism (.Journal oj Information Science, Social Science Information Studies), w nazwach stowarzyszeń

W wydanym w 1992 r. „Tezaurusie informacji naukowej” [Chmielewska-Gorczyca 1992, s. 46, Bil, wyszczególniono pięć znaczeń wyrażenia „informacja naukowa” i podano przynależne owym znaczeniom de skryplory: informacja naukowa jako dziedzina— to „nauka o informacji”, jako komunikat— to „informacja”, jako działalność— to „działalność informacyjna”, jako teoria — jest „teorią informacji (naukowej)” i wreszcie jako metodyka winna być zwana „metodyką informacyjną”.