CCF20101219027

III. Pteryges

Ochrona podbrzusza była jedną z ważniejszych kwestii do rozwiązań: a w panoplium hoplity, lecz pierwsze ?:: : v podjęto wraz z pojawieniem się lino-: :zxu. Płótno pancerza od pasa w dół : ;:rto pionowo na paski, tworząc rodzaj -różniczki, która w niewielkim stopniu -liniała newralgiczną część ciała, ale przynajmniej nie krępowała ruchów. Jak mzć Everson, hoplita miał świadomość • aa:ności podbrzusza na ciosy, jednak rmeralnie polegał na osłonie tworzonej nzez tarczę.¹ Wynikało to ze zwyczaju traktowania pancerza i tarczy jako ele-zzentów wzajemnie się zastępujących. Tę zr r prezentuje Pauzaniasz w opisie bitwy rt Arystodemosa z Lacedemończykami :: zczas wojny meseńskiej, gdzie „każdy —-ił tylko pancerz lub tarczę.” (4.11.3, rrum. J. Niemirska-Pliszczyńska)

77eryges, tak jak i pozostałe części rzncerzenia, podlegały laminowaniu metalem dla zwiększenia odporności zdobieniu. Były dwie metody łączenia - z pancerzem płytowym. Pierwsza rrlegała na mocowaniu bezpośrednio do r:mei krawędzi blachy lub znajdującej się pod nią wyściółki (nigdy oddzielnie, jak : miało miejsce w przypadku pancerza rzwonowego). Zgodnie z drugą pteryges —stępują jako oddzielna spódniczka z ciężkiego materiału noszona pod pancerzem. Praktyka zestawiania ich z kirysem zzwonowym datuje się na okres przed

rokiem 500 p.n.e., zaś łączenie z torso-wym - na 460 r. p.n.e.²

Początkowo - około 500 r. p.n.e. występował tylko jeden rząd pteryges liczący sobie 12-15 pasków. Po 500 r. p.n.e. pojawia się skórzany pancerz klapowy, który ma dłuższe i cieńsze „pióra". Równolegle zwiększa się ilość pasków i wynosi teraz około 15-20, ale i to nie satysfakcjonuje użytkowników, bowiem na linii łączenia czy też sznurowania pancerza nadal widoczna była szczelina. Rozwiązaniem problemu okazały się dwa rzędy pteryges, z których każdy miał połowę grubości pancerza, przy czym drugi rząd stanowił całość z resztą linothoraxu. Wystarczyło teraz pierwszy rząd tworzący oddzielną spódniczkę przesunąć względem drugiego i powstawała lita osłona. Ten sposób likwidowania przerw w pteryges był prawdopodobnie wynalazkiem Egipcjan i od nich został zapożyczony.³ Grecy poszczególne „pióra" ozdabiali metalowymi gwiazdkami, guzami i bardzo często okuwali ich dolną część dla zwiększenia ciężaru i utrzymania pionowej pozycji. Wszystkie te zabiegi odnoszą się w równym stopniu do takich samych pasków z grubego płótna lub skóry osłaniających ramię od wycięcia zbroi do łokcia, noszących także nazwę pteryges, choć w tym przypadku pełniących funkcję dekoracyjną.

31