page0101

97

§ 12. Hypoteza Kanta.

Mówi się nieraz o hypotezie Kanta-Laplace’a, jak gdyby to była jedna, wspólna dwom autorom hypoteza. Ani wzgląd historyczny, ani merytoryczny nie pozwalają na takie łączenie pomysłów różnych autorów^r.

Kant zaczerpnął pomysł do swej hypotezy rozczytując się w pismach Kopernika, Keplera, zwłaszcza zaś Newtona, a niemałą pomocą było mu dziełko astronoma Tomasza Wrighta z Durham p. t.: An original theory or new hypothesis of the Universe. London 1750. Kant ogłosił swój pogląd kosmogoni-czny w książce: wAllgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels oder Versuch von der Yerfassung und dem mecha-nischen Ursprunge des ganzen Weltgebaudes nach Newtoni-schen Grundsatzen abgehandelt« (Kónigsberg-Leipzig 1755). Na nieszczęście księgarz Petersen, którego nakładem książka była drukowana, zbankrutował, a wierzyciele wzięli książkę w zastaw, wskutek czego była ona przez dłuższy czas nieznana. Wprawdzie Kant powtórzył swą hypotezę w formie skróconej w rozprawie: »L)er einzig mógliche Beweisgrund zu einer De-monstration des Daseins Gottes« (Kónigsberg 1763), ale mało kto zwracał uwagę na tę rozprawę, bo przypuszczano, że zawiera ona kwestye czysto metafizyczne.

Punktem wyjścia dla Kanta był fakt, że znane za jego dni planety (7) oraz ich trabanći (14) krążą około słońca w tym

Dr H. Walter von Walthoffen: Das Weltproblem und der Weltproeess. Wien 1904, str. 28 nast.;

Dr Albert Goekel: Schopfungsgeschichtliche Theorien. Kóln 1907; Const. Ilasert: Antworten der Natur auf die Fragen: woher die Welt? woher das Leben ? Tier, Monsch, Seele? Graz 1903 V Aufl. str. 13 nastp.;

Juliusz Mastalski: Filozofia przyrody w zarysach, cz I. Warszawa 1900, str. 30 nastp ;

Michał Doboszyński: Hypoteza o powstaniu naszego systemu słonecznego. Kraków 1906;

Dr Karl Braun S. J.: Uber Kosmogonie j. w.

J. Friedel: Zur Kant-Laplaceschen Theorie. Betermanns Mittei-lungen. Bd. 41. 1905, str. 44 nastp.;

.1. Scheiner: Der Bau des Weltalls. Leipzig 1904;

Dr J. Kiom: Unsere Weltinsel, ihr Werden und Vergehen. Berlin 1908, str. 9 nastp.

X. G&bryl: Filozofia przyrody.    7

http://rcin.org.pl