CCF20111010003

Określenia szerokiego (rozległego)³³ bezpieczeństwa narodowego powstawały już na początku lat 80-tych ubiegłego wieku. Na uwagę zasługuje określenie bezpieczeństwa narodowego jako stanu w sygnalizowanym wcześniej Raporcie ONZ: bezpieczeństwo jest stanem, w którym państwa uznają brak występowania groźby ataku militarnego, presji politycznej czy nacisku gospodarczego, uniemożliwiających ich rozwój³⁴.

We wnioskach z szerokiej prezentacji współczesnych sposobów definiowania bezpieczeństwa narodowego J. Stańczyk stwierdza, iż bezpieczeństwo narodowe określić można (...) jako obiektywny stan pewności fizycznego przetrwania i swobód rozwojowych, stan będący zarazem żywotną potrzebą a więc również celem i naczelnym interesem narodowym (racją stanu) zakładającym zabezpieczenie oraz umacnianie żywotnych wartości (wyrażanych właśnie w postaci obiektywnej pewności przestrzegania i swobód rozwojowych), realizowanych w sferze wewnętrznej i zewnętrznej oraz od czynnika czasu, jaki modyfikuje priorytety w zakresie bezpieczeństwa. Innymi słowy, w największym sierocie można stwierdzić, że bezpieczeństwo jest tożsame z pewnością (możliwością) realizacji żywotnych potrzeb i ochrony żywotnych wartości, jak też w szerokim kontekście - obiektywne warunki ich poszanowania z zewnątrz*⁵.

Natomiast dla przybliżenia bezpieczeństwa jako procesu (działania) warto I >i zytoczyć dwa określenia. Pierwsze, to określenie bezpieczeństwa narodowego jako celu działania państwa i rządu dla,, zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego życiowym interesom oraz ochrony przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami”³⁶. Drugie, to określenie, że bezpieczeństwo narodowe... jest nie tylko ochroną naszego narodu i terytorium przed fizyczną napaścią, lecz również ochroną — za pomocą różnych środków - żywotnych interesów ekonomicznych i politycznych, których utrata zagroziłaby żywotności i podstawowym wartościom państwa³¹.

I 'onieważ bezpieczeństwo narodowe - jego postrzeganie, zakres i organizowanie jest różne dla każdego narodu i jego organizacji państwowej, celowe jest zaprezentowanie polskiego pojęcia współczesnego bezpieczeństwa narodowego.

" l'(i|iiwilo sit; pojęcie „rozległego bezpieczeństwa” (comprehensive security), poszerzone u lut.ii' elementy, jat: dobrobyt państwa, rozwój cywilizacyjny społeczeństwa itd., w: Leksykon polllnlnpjl, op, cii., s. 35.

" I Stańczyk, Współczesne..., op. cit., s. 21.

" Itmrte, s. 36.

I N, I mger and I .N. Simone, National Security and American Society, 1973, w: Leksykon politologii, op. cit., s. 35.

" M, I > liiylor (red.), toreword, w: Taylor Jr. 1981, cyt. za: J. Stańczyk, Współczesne..., op. cli, N. 21.

.'II

Według W. Kitlera bezpieczeństwo narodowe stanowi wartość nadrzęd-nąpośród innych celów narodowych...; dotyczy> wartości narodowych mierzonych w kategoriach: interesów życiowych (kluczowych), ważnych interesów, interesów’ humanitarnych; określa poziom swobody w osiąganiu tych celów. Równocześnie W. Kitler podjął próbę określenia bezpieczeństwa narodowego, które jako proces obejmuje: różnorodne zabiegi w obszarze stosunków’ międzynarodowych i wewnętrznych oraz przedsięwzięcia ochronne i obronne (w szerokim tego słowa znaczeniu), mające na celu stworzenie korzystnych warunków funkcjonowania państwa na arenie międzynarodowej i wewnętrznej oraz przeciwstawienie się wyzwaniom i zagrożeniom bezpieczeństwa narodowego³⁸.

Polską specyfikę współczesnego bezpieczeństwa narodowego prezentuje również R. Kuźniar twierdząc, iż centralną kwestią każdej racji stanu - zwłaszcza jednak polskiej -jest bezpieczeństwo. Rację stanu można wręcz zredukować do tej lcwestii. Należy mieć jednak na uwadze wielowymiarowość bezpieczeństwa współczesnych państw. Dwa wymiary są tu jednak podstawowe: pierwszy, egzystencjalny, związany z fizycznym istnieniem państwa i narodu, oraz drugi związany z ochroną ich tożsamości, czego najlepszą gwarancją jest gospodarczy i cywilizacyjny rozwój. Oba te wymiaiy dają się zamknąć w formule „ bezpieczeństwo rozwoju ”. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do Polski, która stoi pized historycznym zadaniem ustrojowej i gospodarczej trans-formacji oraz cywilizacyjnej modernizacji. Uchylenie się od podjęcia tego zadania i brak woli sprostania mu oznaczałoby przyzwolenie na ześlizgnięcie się Polski na peiyferie cywilizacyjne Europy, na ekspansję naszym kosztem żywiołów narodowopaństwowych z nami sąsiadujących³⁹.

Podsumowując wprowadzenie do problematyki bezpieczeństwa narodowego celowym jest przedstawić próbę syntezy współczesnego postrzegania i określenia bezpieczeństwa narodowego.

W znaczeniu centralnej kategorii społecznej - bezpieczeństwo narodowe stanowi dla jednostek, społeczności lokalnych oraz państwa pierwotną, egzystencjalną, naczelną potrzebę i wartość, a zarazem priorytetowy cel działania we wszystkich dziedzinach i na wszystkich szczeblach organizacji państwowej i społecznej.

W znaczeniu funkcjonalnym - bezpieczeństwo narodowe jest naczelną misją⁴⁰ narodową całego społeczeństwa i jego organizacji państwowej,

^3S W. Kitler, Obrona narodowa III RP..., op. cit., s. 48.

⁵⁹ R. Kuźniar (red.), Między polityką a strategią, Warszawa 1994, s. 176.

⁴⁰ „Misja jest to przedmiot aspiracji, czyli trwałych dążeń organizacji (systemu), określony zwykle w akcie erekcyjnym lub w statucie jako zakres jej społecznie pożądanej działalności”, L. Krzyżanowski, Podstawy nauk o organizacji i zarządzaniu, Warszawa 1994, s. 181.

7 I