CCF20111206001 (Kopiowanie)

różnych problemów, zadanie zapewnienia jej trwałego bezpieczeństwa. II Rzeczpospolita miała bowiem takie usytuowanie geopolityczne i strategiczne, które jednoznacznie określało jej miejsce i rolą w powojennej Europie. Stanęły przed nią niezwykle trudne zadania, a ich realizacja wymagała energicznych działań oraz ogromnego wysiłku w zakresie rozwiązań politycznych i przygotowań pod względem militarnym do obrony kraju.

Po ostatecznym ukształtowaniu się granic Polska była krajem średniej wielkości, o obszarze wynoszącym 388 tys. km², z 27 milionami ludności. Znaczącą część ludności - przeszło 30% - stanowiły mniejszości narodowe, które w przeważającej mierze nie były zainteresowane kwestią przygotowań obronnych państwa i zwiększeniem jego siły wojskowej³. Również niekorzystnie, z punktu widzenia przygotowań obronnych, przedstawiał się układ granic. Wielokrotnie rozważano kwestię ułożenia stosunków z sąsiadami na racjonalnych zasadach.

Zasadniczą sprawą było nawiązanie i rozwinięcie rzeczowej współpracy zwłaszcza z dwoma potężnymi sąsiadami: Niemcami i ZSRR, mającymi nad Polską przewagę pod względem wielkości terytorium oraz liczby ludności i co najważniejsze, będącymi jej potencjalnymi przeciwnikami.

Jak się okazało później, duże znaczenie miały również względy ideologiczne. Polska znalazła się bowiem na pograniczu dwóch systemów politycznych przeciwstawnych pod wzglądem ideologicznym, co jeszcze bardziej komplikowało i tak złożoną sytuację. Na domiar złego między powstałymi po pierwszej wojnie światowej państwami Europy Środkowej występowały konflikty i spory graniczne, np. polsko-litewski i czcchosłowacko-polski, uniemożliwiające w praktyce podjęcie rozsądnego współdziałania'.

Układ sił w Europie sprawił, że II Rzeczpospolita miała istotne znaczenie dla pr/.ywódców mocarstw zachodnich. W pierwszym rzędzie była dla nich niezbędna jako ogniwo „kordonu sanitarnego” stworzonego celem odgrodzenia Rosji Radzieckiej od reszty Europy. Potrzebna była również szczególnie Francji, jako sojusznik na wypadek wojny z Niemcami. Stąd wynikało zainteresowanie Francji sprawami polskimi i jej zabiegi o wzmocnienie siły sojusznika, aby mógł spełnić w pizyszłości pokładane w nim nadzieje. Natomiast Niemcy

’ Marian Lcczyk, Oblicze społeczno-polityczne Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1985, s. 65 i nasi.

⁴ Kazimierz Pindcl, Śląsk « systemie obronnym Polski w lalach I9IS-I939. Warszawa 1988. s. 104.

w swych planach rewanżu zwracały się przede wszystkim przeciwko Polsce, klórn była pod koniec lat dwudziestych ich najsłabszym przeciwnikiem.

W lej sytuacji od początku istnienia niepodległego państwa polskiego zasadniczym problemem było wypracowanie realnych, odpowiednich do potrzeb założeń polityki zagranicznej i wewnętrznej państwa, sojuszów politycznych i wojskowych oraz adekwatnego do nich systemu obronnego państwa. Proces kształtowania się tego systemu trwał przez cale międzywojenne dwudziestolecie, a jego poszczególne etapy cechowały się różnym natężeniem działań, wynikającym z sytuacji politycznej międzynarodowej i wewnętrznej oraz możliwości gospodarczych państwa.

Pod pojęciem systemu obronnego w II Rzeczypospolitej należy rozumieć wszystkie poczynania organizacyjne mające na celu przygotowanie kraju oraz jego sil zbrojnych do obrony w przypadku agresji ze strony sąsiadów. W szeroko rozumianym systemie obronnym II Rzeczypospolitej można wyodrębnić takie zasadnicze elementy, jak: strukturę i funkcjonowanie najwyższych władz państwowych i naczelnych władz wojskowych; siły zbrojne oraz koncepcję ich użycia na wypadek wojny; przygotowanie obronne realizowane w układzie gospodarki narodowej; organizację obrony i samoobrony ludności cywilnej⁵.

W systemie obronnym państwa, oprócz wymienionych wyżej podsystemów, duże znaczenie miała kwestia adekwatnego do istniejącej sytuacji ustawodawstwa wojskowego. Tak rozumiany system obronny Polski rozwijał się I byl doskonalony przez cały okres międzywojenny, co sprawiło, że w przededniu wojny jego stan był porównywalny do systemów obronnych innych krajów 0 podobnej wielkości i adekwatny do aktualnych możliwości państwa.

Wśród podsystemów tak rozumianego systemu obronnego państwa ostatni: obrona i samoobrona ludności cywilnej, wydaje się być problemem najmniej /nanyin i dość często w historiografii polskiej pomijanym ze względu na ogromne trudności związane z prowadzeniem poszukiwań źródłowych na ten temat.

Głównym kierunkiem wysiłku społeczeństwa na rzecz obronności były od samego początku siły zbrojne. Szczególną uwagę przywiązywano do ich struktury organizacyjnej. Cechą charakterystyczną tej struktury organizacyjnej, ukształtowaną po przejściu wojska na stopę pokojową, był w miaręjednolity układ naczelnych władz wojskowych, podobny do struktur funkcjonujących w innych ówczesnych państwach europejskich. Zwierzchnikiem sił zbrojnych byl prezydent, który na wypadek wojny wyznaczał Naczelnego Wo-