CCF20111206003 (Kopiowanie)

2. Rola i miejsce sił zbrojnych

W systemie obronnym II Rzeczypospolitej siły zbrojne odgrywały pierwszoplanową i zdecydowanie najważniejszą rolę. Charakter pokojowej organizacji Wojska Polskiego zaczęto kształtować już pod koniec wojny polsko-radzieckiej. Z ponad milionowej annii na stopie wojennej w pierwszym okresie zdemobilizowano 215 tys. żołnierzy, a nieco później około 500 tysięcy. Cała demobilizacja objęła około 770 tysięcy. W jej wyniku stan wojska zbliżony został do etatu pokojowego, któiy przewidywał 18 tysięcy oficerów i 270 tysięcy szeregowych.

Zgodnie z porozumieniem polsko-francuskim pokojowa organizacja Wojska Polskiego wprowadzana była stopniowo i została zakończona dopiero w 1923 r. Została ujednolicona terytorialna organizacja wojskowa. Utworzono dziesięć okręgów korpusów, a ich dowództwom podlegały wszystkie jednostki wojskowe, rozlokowane na ich obszarach. Oprócz tego powstały dowództwa garnizonów, komendy miast i placów.

Całość sił zbrojnycli składała się z wojsk lądowych i marynarki wojennej, których stan liczebny w latach 1921-1926 wynosił około 17 tysięcy oficerów i 275 tysięcy szeregowych. Warto zaznaczyć, że siły zbrojne wykorzystywały w tym czasie 81 tys. koni. Wojsko Polskie stanowiło pod względem liczebności czołówkę sił zbrojnych ówczesnych krajów europejskich. Wysokie stany pokojowe Wojska Polskiego uzależnione były zobowiązaniem Polski wobec sojuszniczej Francji, określającym konieczność wystawienia 30 dywizji piechoty, 9 brygad kawalerii oraz odpowiedniej liczby artylerii, czołgów, lotnictwa, służb itp. Niemniej jednak stan ten uważano w polskich kierowniczych kręgach wojskowych za niewystarczający w przypadku zagrożenia w stosunku do potencjalnych możliwości obu wielkich sąsiadów⁹.

W wypadku wojny planowano wystawić m.in. 60 dywizji piechoty i około 1,5 miliona żołnierzy. Realizacja tego planu miała być zakończona do 1935 r. Mimo ogromnych wysiłków organizacyjnych i materialnych zamierzenia te zostały zrealizowane tylko częściowo. Wydatki na wojsko stanowiły przez cały okres międzywojenny znaczącą część budżetu państwa. W' kolejnych latach były- to następujące części budżetu: 1926-1927 -24,3%, 1934-1935 - 34,7%. Poza tym wojsko otrzymywało fundusze z budżetów innych ministerstw lub specjalne dotacje¹⁰.

■' Kazimierz Pindel, Śląsk w systemie obronnym..., op. cit., s. 135.

¹⁰ Tadeusz Grabowski, Rola państwa w gospodarce Polski (1918-1928’), Warszawa 1967, s. 80 i nasi.

Reorganizacja wojska dokonana po zamachu majowym w 1926 r., a zwłasz-1741 utworzenie Głównego Inspektora Sił Zbrojnych, spowodowała powstanie dwutorowości w systemie kierowania wojskiem. W terenie kompetencje dowódców okręgów ograniczono do spraw administracyjno-dyscyplinamych. Mimo czynionych wysiłków nie zdołano również dokonać istotnego postępu w uzbrojeniu i wyposażeniu wojska. Nie zmieniło tego stanu rzeczy dokonanie pewnych zmian organizacyjnych w broni pancernej i oddziałach samochodowych, a także uruchomienie kilkudziesięciu różnych zakładów zbrojeniowych, t liocinż potencjał obronny kraju oraz wartość bojowa Wojska Polskiego sys-lei mitycznie wzrastały, to były one niewspółmierne do dynamicznie rozwijają-t v cli się sił zbrojnych i potencjałów obronnych obu wielkich sąsiadów, mimo o/ntik pewnej współpracy, wrogo nastawionych do Polski.

Dokonana w 1935 r. analiza struktury Wojska Polskiego, na tle porównawczym z innymi armiami europejskimi, wykazała utrzymywanie się w nim /byt dużej liczby piechoty i kawalerii oraz słaby rozwój wojsk technicznych decydujących o sile ognia i szybkości działania na polu walki. Po Atnicrci marszałka Józefa Piłsudskiego podjęto bardziej zdecydowane próby modernizacji i rozbudowy polskich sił zbrojnych. Nowe kierownictwo wojNkowc z gen. dyw. Edwardem Rydzem-Śmigłym, mianowanym 10 li-Nloptidu 1936 r. marszałkiem Polski i uznanym za drugą po prezydencie U I' Ignacym Mościckim osobą w państwie, zajęło się unowocześnianiem oi gnnizacji i wyposażenia wojska. Wzrosła wydatnie w wojsku rola Sztabu Generalnego i dość licznej już grupy wykształconych, myślących nowo-c/UNnymi kategoriami oficerów zdecydowanie wypowiadających się za >•/vbki| i skuteczną modernizacją wojska".

Nowe kierownictwo nie nastawiało się na przeprowadzenie generalnych •mian doktrynalnych i organizacyjnych. Dokonywane zmiany mogły jednak mleć znaczenie przełomowe. W 1936 r. ustalono 6-letni plan modernizacji wi i|ska. Przez zwiększenie ilości broni maszynowej, granatników, broni prze-«iwpanccrnej i przeciwlotniczej oraz dział polowych zamierzano dorównać pod tym względem przodującym armiom europejskim. W kawalerii przewidywano wzrost siły ogniowej o 50%, w brygadach zamierzano sformować po szwadrony czołgów rozpoznawczych i samochodów pancernych. Ze " / ględu no niewielki potencjał produkcyjny nie przewidywano większej roz-

" Polski czyn zbmjny w II wojnie światowej. Wojna obronna Polski 1939, Warszawa MM, |,5I.

21