CCF20131128056

VI. Wiek rozwojowy - kryteria i metody jego oceny 59

Wyróżniamy dwie metody oceny: atlasową i punktową.

W metodzie altasowej (Todda) rentgenogramy badanego porównujemy z odpowiednimi standardami dla kolejnych kategorii wieku danej płci - tj. z wzorcami zawartymi w atlasie radiologicznym. Dla populacji dzieci i młodzieży w Polsce posługujemy się atlasem opracowanym przez J. Kopczyńską-Sikorską. Odnajdujemy najbardziej zbliżony wzorzec i odczytujemy odpowiadający mu wiek szkieletowy.

W metodzie punktowej Achesona (rozwiniętej przez Tannera i wsp.) przyznawana jest odpowiednia liczba punktów za pojawianie się jąder kostnienia w poszczególnych kościach, ich kształt i wielkość. Suma punktów stanowi podstawę oceny wieku kostnego, który odczytujemy zazwyczaj z siatki centylowej. Maksymalna suma punktów za zakończenie procesów kostnienia 20 kości (nasady dalsze kości przedramienia i większość kości ręki) wynosi 1000.

Metodą wieku szkieletowego możemy oceniać wiek rozwojowy przez stosunkowo długi odcinek ontogenezy - od urodzenia do zakończenia fazy młodzieńczej. Mimo dużej trafności i rzetelności metody wieku szkieletowego, stosowanie jej jest znacznie ograniczone z powodu szkodliwego oddziaływania promieni rtg.

5. Określanie wieku fizjologicznego osobników dorosłych

U osobników dorosłych wiek biologiczny może być określany w oparciu o poziom wyników cech fizjologicznych i zmiennych biochemicznych, np. ciśnienia krwi, pojemności życiowej płuc, zawartości w surowicy cholesterolu i jego frakcji. Jednakże z uwagi na dużą labilność uwzględnianych parametrów pod wpływem różnych czynników środowiskowych, stosowane metody wielocechowe nie dają jednoznacznej oceny stopnia zaawansowania w rozwoju.

Od lat 90. do oceny wieku fizjologicznego, niezależnie od fazy rozwoju ontogenetycz-nego, zalecana jest metoda wykorzystująca zjawisko elektroforetycznej ruchliwości jąder komórkowych - EMN (Electrophoretical Mobility of Nuclei).

W zjawisku poruszania się jąder komórkowych w zmiennym polu elektrycznym wraz z wiekiem osobnika zaznacza się zmiana proporcji między liczbą komórek mających jądra ruchliwe a liczbą komórek, których jądra się nie poruszają. Udział komórek z jądrami ruchliwymi wzrasta konsekwentnie do uzyskania pełnej dojrzałości biologicznej, a w dalszym okresie stopniowo maleje. Zmiany z wiekiem procentowego udziału komórek o jądrach ruchliwych występują zarówno u zwierząt, jak i roślin we wszystkich rodzajach tkanek. Zjawiska te próbuje się uzasadniać badaniami z zastosowaniem rezonansu elekromagnetycz-nego. U człowieka do określenia wieku fizjologicznego wg powyższej metody wykorzystuje się wyniki badań cytologicznych z nabłonka jamy ustnej.

Siatki dla oceny wieku biologicznego wg wskaźnika EMN są zawarte w opracowaniu Cieślik i wsp. „Dziecko poznańskie 90". UAM, Poznań 1994.

Piśmiennictwo

1. Chrzanowska M., Gołąb S., Bocheńska Z., Panek S. 1988. Dziecko krakowskie. Poziom rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży miasta Krakowa. Wyd. Monograf. AWF, Kraków, 34.