CCF20140225013

32 HENHYK PODB1KL&KI

który się zdarzył na początku świata i jako wzorzec jest ciągle powtarza-ny zarówno przez człowieka, jak przez naturę. Dlatego właśnie każdy mit niezależnie od tego, czy wyjaśnia jakieś jyaj^isko—przyrody, czy leży u podstaw rytuału, jest, jak mówi Eliade^historią wzorcza”> Mity mówią bowiem wyłącznie ó" wydarzeniach, które służą jako precedens, przykład, model obowiązujący dla wszelkiej działalności ludzkiej, tak religijnej, jak świeckiej, dla całej przyrody i sytuacji historycznej. Dlatego właśnie jednoczy człowieka z całą rzeczywistością w świecie archetypów. Mit nie tylko mówi prawdę. Spełniając się w rytuale ma jednocześnie charakter zbaw-czy dla człowieka i dla przyrody. Mity związane z wegetacją na przykład nie tylko sprawiają, że człowiek odczuwa'rytmiczną zmianę pór roku jako wzorzec aktu stworzenia, lecz jednocześnie odsłaniają identyczność między życiem człowieka i rośliny oraz budzą w ten sposób nadzieję i wiarę w życie pośmiertne lub zmartwychwstanie. Pełnią więc funkcję soterio-logiczną.

Jak twierdzi Eliade, mity i całe życie rytualne są niejako doświadczę- ¹ niem egzystencjalnym człowieka pierwotnego, potwierdzają i pozwalają mu przeżywać rytualnie swoją „egzystencję”, pozwalają mu odnaleźć siebie i zrozumieć swoje miejsce w świecie.

Stwierdzenia M. Eliade’go, w swyoh istotnych punktach dotyczących •' .świadomości mitycznej zbieżne z ustaleniami L. Lśvy-Bruhla, a zwłaszcza Van der Leeuwa¹, stały się dla G. Gusdorfa podstawą do rekonstrukcji prehistorii myślenia filozoficznego^{2 3}.

Zdaniem gTGusdorf^IŚł mit jest ściśle związany z pierwotną świadomością, jaką człowiek zdobył na temat siebie i swego otoczenia, a co więcej — stanowi strukturę tejże ^wiadomości. Mimo że człowiekowi współczesne-_;mu wydaje się, iż życie Uudzi prymitywnych przebiegało w ścisłej symbiozie z naturą, to jednali; narodziny ludzkości łączą się właśnie z zerwaniem tej symbiozy. Egzystencję ludzką warunkuje „grzech pierworodny”. Mit natomiast pozwhla człnwipknwi odzyskać niejako tę utracona integralność ze światem. Wyrastając bezpośrednio z potrzeb życia ma zapew-,'nić równowagę i bezpieczeństwo ludzkie, zagrożone przez siły przyrody czy inną grupę społeczną. Mit jest więc „prototypem równowagi wszechświata, gdyż jawi się jako podstawa i ego reintegracji”⁴. Świadomość mityczna stwarza rodzaj ochronnego płaszcza, wewnątrz którego człowiek odnajduje swój związek ze światem. Świadomość ta oparta jest z drugie; strony na szukaniu zadośćuczynienia podstawowym potrzebom życia Rządzą nią instynkty: instynkt życia, pożywienia i seksualny⁷7.

Nawiązując do stwierdzeń Eliadego na temat stosunku istniejącej rzeczywistości do rzeczywistości archetypowej G. Gusdorf stwierdza: „mit jest pewnym potwierdzeniem istnienia (egzystencji); to, co dzieje się w czasie opiera na pierwiastku pozaczasowym”⁷⁸. „Czas mityczny ma charakter imperatywu czynnika ustanawiającego porządek rzeczy. Wyznacza ludziom ich kolejne obowiązki wobec „sacrum”, zmienną kolej losu, zakazy i pozwolenia. Uroczystości religijne, obrzędy i ofiary są niejako otwarciem, przez które przenika Wielki Czas do rzeczywistości ludzkiej, aby ją przemienić⁷⁹.    _    .■"*£

Podobnie już wcześniej określił funkcję czasu mitycznego y/ybitny religioznawca francuski(G~Dumezij> „Zgodnie ze swoją właściwa funkcją opowiadanie mityczne otwiera czas i ustanawia historię. Z tego powodu mity rozdzielają egzystencję na początek i koniec. Zwykły czas na poziomie ludzkim obramówany iest w ten sposób wielkimi procesami czasu mitycznego. [...] Ustanawiając czas opowiadanie mityczne wprowadza za-' razem rozdzielenie bytów i przez to samo powołuje je do istnienia”⁸⁰. Na tyr    olega funkcja ontologiczna opowiadania mitycznego.

) nawiązując do cytowanej wyżej koncepcji czasu mitycznego wskazuje na genetyczny związek mitu z rytuałem i na ich funkcje w życiu religijnym. Stwierdza, że ^rytuały religijne . święcąc pierwotny czas, czy to przez powtarzanie minionych zdarzeń mitycznych, czy przez zapowiadanie zdarzeń eschatologicznych, ustanawiają ramowy czas czasu świeckiego [...]. Społeczeństwa mogą w ten sposób suwerennie rozporzą-dzać swoim czasem — rozdzielając go według okresowych rytuałów, które wpisują w sposób znaczący każdy fakt ludzki w wielki czas mityczny”. 'Takie rozumienie czasu mitycznego ptowadzi go do stwierdzenia, że „opowiadanie mityczne nie jest symboliczną, czy urojoną interpretacją już istniejących wydarzeń ludzkich, lecz pierwotnym światem objawienia, które warunkuje czyny ludzkie i dane świata. [...] Mit jest objawieniem pierwotnego światła otwierającego przestrzeń — czas, w którym rzeczy ukazują się w ich istocie, i w którym człowiek uświadamia sobie swoją obecność w świecie”⁸².

łW.-U-M ¹    '

-- | ■

⁷⁷ Tamże s. 13 n.    •    v

⁷⁸    Tamże s. 33.    ^V-vVi-ⁱ f

⁷⁸ Tamże s. 70.

⁸⁰    Temps et myth.es. „Recherches Philosophique" Vol. 5 1935 s. 235 cyt. za: Vergote, jw. s. 12-68 (por. przypis 20).

⁸¹    Tamże.

⁸²    Tamże.

3 Z zagadnień lit. greckiej

1

¹³ Uhomme primitive et la Religion. Trąd. francaise. Paris 1940; Autor m.in. stwierdza: ”Un rite est un mythe en action” [...] (s. 120). „Le rite prend le sens d’une •action essentielle et primordiale, par la reference quMl institue du profane au sacre”. .„un mythe est un fait qui doit se repeter” (s. 10,5).

2

ⁿ Zob. jego: Mythe et metaphysiąue. Introduction d la Philosophie. Paris 1953.

3

Tamże s. 11.    ‘

4

^ic Tamże s. 13.