CCI00008

—

resiużenia się przez parlament formą tzw. impeachment. Od roku 1377 Gmin posiada prawo wniesienia przez Izbę Lordów skargi przeciwko oso-„rzedowym oskarżonym o nadużycie władzy, defraudację itp. Impeachment pterzystywany był jako dość skuteczna broń parlamentu przeciwko niewy-dla niego doradcom królewskim.

Powoli parlament wywalczał swoje przywileje osobiste. Od roku 1541 spi-jtr przy otwarciu każdej sesji prosił króla o szanowanie trzech swobód: niety-i członków parlamentu, swobody dyskusji i wolnego dostępu do tronu, anie ulega charakter mandatu. Posłowie, początkowo krępowani instrukcja-k swoich wyborców, stopniowo uzyskują instrukcje bardziej ogólnikowe, na-MmŁast w wieku XVI ustala się pogląd, że wola posła wyraża wolę jego wybor-leów. Wzrost uprawnień parlamentu jako logiczne następstwo spowodował zrrizr.ę w stosunkach pomiędzy panującym a izbami. Parlament przekształcił się kopniowo w niezależny organ oddzielony od królewskiej władzy rządowej.

Do wieku XVI formalnie przewaga należała do króla, choć od początku wieku XVI zobowiązywał się on w przysiędze koronacyjnej do przestrzegania praw ustanowionych przez parlament, posiadał w wielu dziedzinach tzw. prero-gar*wy. czyli uprawnienia wykonywane bez udziału parlamentu. Większość swych prerogatyw monarcha angielski wykonywał po zasięgnięciu rady swych doradców stanowiących Radę Zwykłą (Concilium Ordinarium), której członków powoływał spośród osób cieszących się jego zaufaniem i sympatią. Jej początków e uprawnienia zwyczajowe to służenie radą królowi w sprawach administracyjnych, finansowych i sądowych. To właśnie spośród jej członków wyodrębniło się ciało węższe. Stała Rada (Continual Concilium), którą tworzyli wyżsi dygnitarze państwowi i urzędnicy znajdujący się stale przy osobie króla, a następnie około połowy wieku XV, jeszcze węższe grono tworzące Tajną Radę JjPnYy Council). Tajna Rada, której członkowie związani byli specjalną przysięgą na wierność i zachowanie tajemnicy, wkrótce stała się głównym organem, przy którego pomocy faktycznie i prawnie rządził król.

Stosunki pomiędzy monarchą (wraz z doradcami) a parlamentem były w dużej mierze uzależnione od indywidualności panującego, aczkolwiek w zasadzie utrzymywała się równowaga i ścisła więź między władzą wykonawczą u prawodawczą.

2. Sytuacja uległa radykalnej zmianie w okresie panowania dynastii Stuartów (1603-1714). Sprzeczna z interesami dużej części społeczeństwa polityka wewnętrzna (konflikty religijne) i zagraniczna tej dynastii bardzo szybko doprowadziła do konfliktu z Izbą Gmin, która nie była wprawdzie jeszcze dostatecznie mocna, aby dyktować politykę, ale miała już dość siły, żeby jej się przeciwstawić i strzec swych przywilejów. W roku 1628 parlament doprowadził do r odpisania przez monarchę Petycji o prawa (Petition ofRights), w której zarzucił mu jako bezprawne złamanie zakazów: pobierania podatków bez zgody parlamentu, wtrącanie ludzi wolnych do więzienia bez podania powodów oraz prz\ musowe kwaterowanie żołnierzy w domach prywatnych, ustanowienie są-

11