CCI00115

może wówczas mianować kanclerza mniejszości lub rozwiązać parlament i zarządzić nowe wybory. Decyzja prezydenta zwolniona jest od kontrasygnaty.

Akt głosowania w Parlamencie Związkowym na kandydaturę przedstawioną przez prezydenta ma podwójny charakter. Z jednej strony powołuje określoną osobę na stanowisko kanclerza, z drugiej zaś wyraża zaufanie dla tej osoby i kierunku polityki przez nią reprezentowanej. Zgłoszenie kandydatury konkurencyjnej jest niedopuszczalne. Obowiązuje także zakaz dyskusji, mający na celu wyeliminowanie osoby kandydata na kanclerza spod krytyki posłów. Zakaz dyskusji (debaty) wyłącza też możliwość wpływu parlamentu na kształtowanie się programu rządu. Głosowanie jest tajne (posłowie piszą na kartach urzędowych „tak” lub „nie”).

Mimo przedstawionych trzech konstytucyjnych możliwości wyboru kanclerza (wybór kanclerza bezwzględną większością z inicjatywy prezydenta, wybór kanclerza bezwzględną większością przez parlament i wybór kanclerza mniejszości) w dotychczasowej praktyce mieliśmy do czynienia z wyborem kanclerza z inicjatywy prezydenta. Ten tryb wyboru spowodowany był układem sił koalicyjnych w parlamencie, który po wyborach dzielił się na koalicję rządzącą i opozycyjną, prezydent zaś wysuwał kandydata na kanclerza zgodnie z ustalę-

•    91

niami partii tworzącej koalicję rządzącą." Tylko w roku 1982 kanclerz H. Kohl wybrany został w wyniku konstruktywnego wotum nieufności.

Wygaśnięcie funkcji kanclerza następuje: 1) z chwilą zebrania się nowego Parlamentu Związkowego po wyborach; 2) przez wybór nowego kanclerza wobec zgłoszenia wniosku w wotum nieufności bądź nieuchwalenia wotum zaufania (art. 67 i 68); 3) w przypadkach niewyliczonych w konstytucji, ale powszechnie przyjmowanych w doktrynie: śmierć, utrata osobistych atrybutów niezbędnych przy wykonywaniu obowiązku kanclerza, zrzeczenie się urzędu.

3. Do podstawowych kompetencji kanclerza należy prawo określania składu rządu. Wprawdzie formalnie członków rządu mianuje i odwołuje prezydent, jednakże czyni to na wniosek kanclerza (art. 65a). W doktrynie niemieckiej przeważa pogląd, iż prezydent jest związany wnioskiem kanclerza i nie może edmówić nominacji ministra zgłoszonego we wniosku.

Konstytucja pozbawia Parlament Związkowy jakiegokolwiek instytucjonalnego wpływu na dobór ministrów przez kanclerza. Ministrowie nie muszą po-

²¹ Kolejnymi kanclerzami RFN wybrani zostali: Adenauer (1949-1962), Erhard (1963— 1966), Kiesinger (1966-1969), Brandt (1969-1974), Schmidt (1974-1982), Kohl (1982-1998), Schrdder - 1998. Pewna możliwość uaktywnienia roli prezydenta powstała w r. 1976, kiedy już rrzed wyborami w CDU/ CSU rozważano propozycję rządu mniejszościowego. Po wyborach wobec deklaracji FDP o kontynuowaniu koalicji z SPD Walter Scheel wysunął Schmidta, ale też i Helmut Kohl, jako przewodniczący partii, która zdobyła relatywnie największą liczbę mandatów, wważał, że jest w stanie utworzyć rząd mniejszości i zaproponował prezydentowi swoją kandyda-:zrę. Faktem jest, że wysunięty przez prezydenta przedstawiciel SPD został wybrany większością jednego głosu (na 495 obecnych 250 głosowało za, 243 przeciw, 1 się wstrzymał, 1 głos był nieważny). Większością jednego głosu (własnego) został też wybrany w r. 1949 Adenauer. Pierwszy .zjednoczeniowy” kanclerz H. Kohl wybrany został 17 1 1991 r. 378 głosami „za”, 257 „przeciw”, £ wstrzymujących się.

121