CCI00116

siadać zaufania parlamentu, nie mają też prawnego obowiązku ustąpienia w przypadku gdyby parlament, wykorzystując milczenie ustawy zasadniczej, wyraził im wotum nieufności. W praktyce decydującą rolę przy powoływaniu rządu odgrywają ograniczenia organizacyjne i polityczne. Rząd musi z jednej strony być dostosowany do rozbudowanej ingerencji państwa w życie gospodarcze i społeczne, z drugiej zaś uwzględniać aktualny układ personalno-polityczny w łonie partii (czy koalicji partyjnej).

Pracami rządu według art. 65 ustawy zasadniczej kieruje kanclerz. Ustala on wytyczne polityki i jest za nie odpowiedzialny. Takie uregulowanie pozycji kanclerza ma doniosłe konsekwencje. Jeżeli wyłącznie kanclerz ponosi odpowiedzialność parlamentarną za całość działalności rządowej, to nie mogą istnieć sfery tej działalności wyłączone z zakresu jego ingerencji. Toteż konstytucja podporządkowuje ministrów kanclerzowi, stanowiąc, iż kierują swoimi resortami samodzielnie, ale w ramach wytycznych kanclerza.

4. Jak już wspomniano, oryginalnym rozwiązaniem Konstytucji RFN jest ujęcie problemu odpowiedzialności parlamentarnej rządu. W klasycznym systemie parlamentarno-gabinetowym przyjmuje się zasadę indywidualnej odpowiedzialności członków rządu i solidarnej całego gabinetu. W RFN klasyczny typ odpowiedzialności przewidziany jest jedynie w stosunku do kanclerza. Konstytucja w art. 67 przyjmuje instytucję tzw. konstruktywnego wotum nieufności, polegającą na tym, że parlament może wyrazić kanclerzowi wotum nieufności tylko wówczas, gdy jednocześnie dokona wyboru jego następcy głosami bezwzględnej większości swych członków. Założeniem tego rozwiązania było dążenie do zlikwidowania kryzysów rządowych, zapobieżenie powtórzeniu się sytuacji z czasów Republiki Weimarskiej, w której łatwo było o utworzenie negatywnej większości zdolnej do obalenia rządu, znacznie trudniej zaś o stworzenie większości zdolnej do poparcia nowo powstałego rządu. Przy konstruktywnym wotum nieufności ciągłość władzy jest zachowana i nowy kanclerz dysponuje oparciem w kwalifikowanej większości Parlamentu Związkowego.““

Konstytucja przewiduje też sytuację utraty przez kanclerza zaufania parlamentu przy niemożności zastąpienia go nowym szefem rządu. Urzędujący kanclerz może wówczas wykorzystać przewidzianą w art. 68 instytucję wotum zaufania. Postawienie wniosku o wotum zaufania jest zależne wyłącznie od uznania kanclerza.

Wniosek może mieć charakter samoistny lub być połączony z projektem ustawy, rezolucji lub innego aktu parlamentu. Tryb rozpatrzenia wniosku o wotum zaufania jest analogiczny jak postępowania nad wnioskiem o wotum nieufności, z tym że między postawieniem wniosku a głosowaniem musi upłynąć 48

²² W praktyce politycznej RFN próbowano zastosować - bez powodzenia - konstruktywne wotum nieufności w r. 1972 dla obalenia kanclerza Brandta. Próba zastosowania konstruktywnego wotum nieufności powiodła się natomiast w październiku 1982 r., kiedy na skutek rozpadu koalicji SPD/FDP za wotum nieufności dla Schmidta (ze wskazaniem Kohla jako nowego kanclerza) głosowało w Bundestagu 256 deputowanych CDU/CSU i FDP, przeciwko 235 z SPD i FDP: czterech wstrzymało się od głosu.

122