CCI20101007001 (9)

powoduje bóle głowy I brzucha, uirntę Inknlculn, wychudzenie, ogniskowe uszkodzenia mózguora/. zaburzenia czynności serca i oddychaniu. W biomonilurlngu oznacza ^: się stężenie cyjanków we krwi I rnduuków w moczu.    *

• KonlnkC z siarkowodorem mnją głównie pracownicy przemysłu pelrocheinlcz-negn, wydobywczego ropy naftowej I gnzu ziemnego. Duic, sporadyczne ekspozycje ' . mogii wyslqpić- podouu oczyszczaniu ścieków i na niektórych stanowiskach w przemyśle garbarskim. Efckly toksyczne sn wynikiem blnkownnin melnlocn-zymów, w «yin oksyrjazy eylochromnwcj. Chnrakicrysiyezny zapach „zgniłych jaj" nsirzegn wcześnie o h/pIJcz.pIcczcÓKtwIc, zatrucia ostro wy.<!ępiijri--.wlcc głównie w sytuacjach awarii. Powsinje nrtgln zapaść krążeniowa, częslo z bezdechem, czasem obrzęk pluć. W przewlekłym zAirucitl dochodzi do podrnZnicnln spojówek oczu I nleZyłu dróg oddechowych.

Profilaktyka polega, Jak w przypadku gazów drażniących, na Izolowaniu procesów technologicznych, wenlylncji stanowisk pracy I moniiorownniti w powietrzu stężenia gazów duszących. Stwierdzenie ekspuzycji nn stężenia powyżej dopuszczalnej -wartości wymaga natychmiastowej ewakuacji pracowników z zastosowaniem środków I tnętod Intensywnej terapii. Używanie ubiorów I masek ochronnych z nutomnlycznym źródłem zasilania powietrzem wymagane jest jedynie w razie przewidywanego intensywnego narażenia. W badaniu wstępnym knn- . dydatów nic uwzględnia się szczególnych przeciwwskazali. Badania okresowe ^! powinny być ukierunkowane na wykrywanie wczesnych uszkodzęó, zwłaszcza • skorelowanych z dodatnimi wynikami biomonltoringowyml.

15.2.4.

RozpuszczałnlJd organiczne

Rozpuszczalniki organiczno są zazwyczaj substancjami o niskim cicżnrzo molekularnym. Są na ogól tipofilne 1 lotne, o punkcie wricnio 0-250°C, chociaż . niektóre mogą być także hydrofilne (np. metan) i bardziej stabilne (np. krezol). Stosowane są w różnych gałęziach przemysłu, n zwłaszcza w produkcji fmb I lakierów, przemyśle gumowym, tworzyw sztucznych, drzewnym I meblowym, poligrafii, pralniach, we wszelkich pracach związanych z odtłuszczaniem różnych metalowych powierzchni. Rod względem częstości wykorzystywania należy wymienić kolejno toluen, ksylen, elyłobenzen, ketony, oclnn etylu, alkohole I n-heksau.

W oczyszczaniu tłustych powierzchni (pralnie, przemysł maszynowy) najczęściej są • używane trlchloroetylen (TRI), letrnchloroetylcn (PER) i metylochlorofómt.

• Toksyczność rozpuszczalników orgnulcziiych dotyczy w początkowym okresie (faza ostra) głównie funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Występują zaburzenia . ' nerwowe, psychiczne 1 behawioralne, które są związano przede wszystkim z llpofjl-nośclą l wpływem nn białka receptorowe, w znacznie mniejszym stopniu z chemiczną strukturą rozpuszczalnika. Ponadto występują objawy ze strony płuc w postaci . podrażnieniu 1 stanów zapalnych z obrzękiem płuc włącznie. Ekspozycja przewlekła ! wywołuje natomiast crokty zależne od cltemlczncj slruklury rozpuszczalnika, objawiające sic jako zaburzenia krążenia, układu krwiotwórczego, uszkodzenia wątroby i nerek, efekty mutagenne, kancerogenne I teratogenne, zaburzenia * psychoncrwowe, endokrynne I odpornościowe.

Tahila 15.4.

Walnlejue grupy chemiczne rozpuszczalników organicznych

Gritpn	Olijnwy znlriicln	Hlonioidlnrhig
Węglowodory łllftuy-cifie (np. n-lteksan)	rndrilnlcnie górnych dróg oddechowych, hamowanie funkcji ofrodkowego układu nerwowego, obwodowa neufopMln	W inoczn obecnoi<! melis-bolliów (np. ?,]-hcktaiho-nu)
Węglowodory aromatyczne (pp. benzen, to-liwn. ksylen)	Dlalicika, zwłaszcza lyp ołiry mleloblnstyci-ny, tamowania czynnufc 1 ofrodkowego układu nerwowego, ui/kodicnle szpiku konnego 1 anemia •plastyczna	Obecnoid fenoli w moczu; w przypadku węglowodorów polleykllcznyclt w nio-czu obecno łć adJultów benzo(a)plrcn-nll>iimln 1 l-hyilrokiyplrenu
Węgioworlory cykllcz-nc (np. cykloticksan)	Podrainknle skóry (don flotowych, hamowanie fiinl.cjl oftodl.nwcgo układu nerwowego, ntoillwofó uszkodzenia wa'roby 1 nerek praż funkcji tiplku kostnego (tionibocylopcnl*)	Ohccnofd melulmlilów w moczu (np. cyhlohcksa-notu)
Alkohole (np. metanol, clinol)	1’odr.Wnlenle (wszystkie alkohole) lub uszkodzenie (metanol) narządu wzroku, kwasica metaboliczna, hamowanie funkcji ofiodkuwc-go układu nerwowego, uszkodzenie wątroby 1 nerek (wy)sio alkohole)	Pomiar w moczu metabolitów (np. kwns mrówkowy «r przypadku mcunolu)
Hllrowęglo wodory (np. nlironictnn, nllrocltn)	Podralnlcnle błony Guzowej l nlolyt górnych dróg oddechowych, motllwe ltnmoivnnle czynnoZel nlrodkowego układu nerwowego, w i lutych tlęZenlnch utzkodrenle Wyroby	Uloinoidloring Jest możliwy tylko Z zastosowaniem specjalnych tellów
Glikole (np. glikol etylenowy, propylenowy) i	Hamowanie ciynnofcl oiiodkowrgo ukl.rdu nrrwowego, uizkod/enle czynnofcl nerek (nef-■ opada) i powodu odkładania clę szczawianów	We kiwi slętenic glikolu
Estry (np. octin etylu, •inyKi) .	Podratnlcnlc błon Zimowych, skóry (egzema), rnoltlwa hamowani* funkcji o/iorikowego ukUdu nerwowego, nledokrwtiloll, w dutycli sic trałach siany nic tyłowe dróg odtlecłiowyeh	Ulomonllmlng jcsl możliwy tylko z zastosowaniem specjalnych testów
Biery (np. eter etylowy)	Podrażnienie błon iluzowych, hamowanie ctynnoZel ofrodkowego układu nerwowego, motllwe usekodiciile funkcji szpiku kosrnego (nledokiwisloh!), w dutycli slętculnch ustko-dzenlc nerek 1 ntląZitu płuc	(iluniotiliorlng Jest mu Z litry tylko z zastosowaniem specjalnych testów
Kelnny (np. melyloely-fnkelnn, •celon)	PodiaZnlerde błon Guzowych dróg oddechowych 1 spojówek oczu, w dutycli stężeniach hamowania oZtudkowtgo układu nerwowego, •iicinln	Pomiar sietenU ketonów we krwi 1 w moczu
Aldehydy (np. fonnal-dcłiyd	Silne podratnlcnlc 1 stan zapalny błon finto-wjielłj'Mn*lcnie pluć, nictyl oikncll, podeal-nlctdo ’ łlóry 1 uczulenie, motllwa astma oslrichma; są frodlnnd kancerogennymi 1 mutagennymi	||loniof|hotlng możliwy ty-lkp'A ęaiiosowanlem spe-cja|nyfii testów
Malogeno węglowodory (np. lelticldorck węgla, chloroforn), lilchloro-etylen)	Hamowanie funkcji ofrodkowego układu nerwowego, clętklc tiukodzenle wątroby I nerek (nuulwlcn), nia/skofó wątroby z Żółtaczką, podrażnienie dróg oddeeliowycli, zapalenia pilic, motllwa nowotwory wątroby 1 przewodu poknimowego; te przysiadł ii 1 KI sKidralnlrnlo ne^r^OJdrlcIncco	Dlomordiorinii rnolllwy iy| ko i zastosowaniem spe-cjalnych testów