CCI20111204054

Złoża •okruchowe .powstały w ten sposób, że wskutek działania czynników atmosferycznych skały pierwotne uległy zwietrzeniu i roakruszeniu, tworząc gruz skalny. Jeżeli wśród tych skał były minerały odporne na wietrzenie, Jak n.p. złoto łub platyna, to ziarna tych minerałów zostały uwolnione. Następnie wskutek uniesienia tego gruzu skalnego przez wodę nastąpił rozdział składników według wielkości iziarn i ciężaru właściwego, -dzięki czemu ciężkie ziarna minerałów 'Użytecznych oddzieliły się od ziarn płonnych i nagromadziły w większej ilości na dnie rzek, Jezior oraz zatok morskich.

*

9.3. Charakterystyka złóż pokładowych

Dla górnika węglowego największe znaczenie mają pokłady, gdyż poci tą postacią występują wszystkie rodzaje węgli kopalnych, dlatego niezbędne jest dokładniejsze poznanie pokładów.

Miejsce na powierzchni -ziemi lub poci nadkładem warstw młodszych -przykrywających złoże, gdzie znajdują się wyjścia pokładu, nazywa s.ię jego wychodnia (rys. 34).

Nachylenie pokładu (rys. 35) jest to- kąt zawarty między płaszczyzną spągu a płaszczyzną poziomą. Kąt ten waha się w granicach od 0 cło 90°, a nawet .ponad 90°, i wtedy występują pokłady przewrócone. Kierunek nachylenia określa się według stron świata. Nachylenie pokładu w górę od przyjętej płaszczyzny poziomej nazywa się wzniosem, nachylenie w dół upadem. Przyjęty jest następujący podział poikladów według wielkości' kąta nachylenia:

—    .poziome lub prawie poziome — o nachyleniu do 6°,

—    słabo nachylone — o nachyleniu 5 do 30°,

—    silnie nachylone — o- nachyleniu 30 do 45°,

—    strome — o nachyleniu 45 do 90°.

Rozciągłość albo szerzenie pokładu, zwane też biegiem pokładu, jest to kierunek linii przecięcia się płaszczyzny spągu pokładu z dowolną płaszczyzną poziomą. Linia ta jest w każdym punkcie prostopadła do kierunku nachylenia.

Grubość pokładu jest to odległość od spągu do stropu mierzona w kierunku prostopadłym do nachylenia pokładu. Grubość pokładu bywa różna, od kilku centymetrów do kilkudziesięciu, a nawet kilkuset metrów. Znaczną grubość mają zwłaszcza pokłady węgla brunatnego oraz niektóre pokłady soli. Najgrubszy pokład węgla kamiennego w Polsce, pokład 510 zwany Pt eden, ma we wschodniej części Zagłębia Górnośląskiego grubość ponad 20 m.

Przyjęty jest następujący podział pokładów według grubości:

—    pokłady cienkie, grubości do 1,5 om,

—    pokłady średnie, grubości od 1,5 do 3,5 m,

—    pokłady grube, grubości powyżej 3,5 m.

Sumaryczna grubość wszystkich warstw produktywnych danej formacji geologicznej, np. karbonu, nazywa się miąższością.

—

!).4. Nienormalności w zaleganiu pokładóW

Pokłady po ich utworzeniu się wraz z otaczającym je skatami towarzyszącymi podlegały ruchom tektonicznym, które spowodowały liczne zaburzenia i nienormalności w ich zaleganiu.

Nienormalności, te mają duże znaczenie przy prowadzeniu robót górniczych.

Na terenach, na których prowadzona jest eksploatacja górnicza, pofałdowanie pokładów utrudnia prowadzenie robót. W pokładach silnie pofałdowanych należy prowadzić chodniki badawcze, aby ustalić zaleganie złoża. Wskutek pofałdowania zarówno pokład, jak i skały otaczające zostały pokruszone, a więc spoistość ich jest naruszona, występują też w .nich szczeliny i spękania. Dlatego przy wybieraniu takich pokładów, zwłaszcza w górnych częściach siodeł i w dolnych częściach lęków, istnieje często zwiększone ciśnienie. W tych przypadkach należy stosować mocniejszą obudowę wyrobisk. Ponadto w szczelinach w węglu i w skałach otaczających gromadzi się często gaz wybuchowy — metan; dlatego w kopalniach, w których ten gaz występuje, należy .przy prowadzeniu robót w partiach pofałdowanych zwiększyć ostrożność.

Uskoki, stanowiące pęknięcia i przesunięcia warstw, są dla górnika niebezpieczne. Dlatego w pobliżu uskoków należy prowadzić wszelkie wyrobiska górnicze ostrożnie oraz aby nie dopuścić do wdarcia się wody lub kurzawki, wiercić otwory w kie-

105