chalmers0063

65

Falsyfikowalność jako kryterium naukowości teorii

e.    Pada albo nie pada.

f.    Wszystkie punkty na obwodzie okręgu Euklidesowego są równo odległe od jego środka.

g.    Może spotkać cię szczęście w zakładach sportowych.

Żadne logicznie możliwe zdanie nie może obalić zdania (e). Jest ono prawdziwe bez względu na pogodę. Zdanie (f) jest z konieczności prawdziwe, ponieważ taka jest definicja koła w geometrii Euklidesa. Gdyby punkty na obwodzie okręgu nie były równo odległe od pewnego ustalonego punktu, wówczas figura ta nie byłaby okręgiem z geometrii Euklidesowej. Zdanie „Wszyscy kawalerowie są nieżonaci” jest niefalsyfikowalne z podobnych powodów. Zdanie (g) to cytat z horoskopu w gazecie codziennej. Jest ono dobrym przykładem pokrętnej strategii każdej wróżki i jest niefalsyfikowalne. Znaczy ono bowiem, że jeżeli czytelnik horoskopu obstawi zakład w jakiejś loterii sportowej, może wygrać, co pozostanie przepowiednią prawdziwą bez względu na to, czy czytelnik obstawi jakikolwiek zakład czy nie, oraz czy wygra czy też nie.

Falsyfikacjonista żąda, aby hipotezy naukowe były falsyfikowal-ne w sensie, który właśnie omówiłem. Domaga się tego, ponieważ dane prawo lub teoria mówi cokolwiek o świecie tylko dzięki temu, że wyklucza pewien zbiór możliwych logicznie obserwacji. Jeżeli zdanie jest niefalsyfikowalne, wówczas świat może posiadać dowolne własności, może zachowywać się w dowolny sposób, a mimo to nie wejdzie w konflikt z tym zdaniem. W przeciwieństwie do zdań (a), (b), (c), (d), zdania (e), (f) i (g) nie mówią nam nic o świecie. Prawo lub teoria naukowa powinna informować nas o faktycznym sposobie zachowania się świata i wykluczać tym samym pewne sposoby zachowania świata, które są (logicznie) możliwe, ale faktycznie nie zachodzą. Prawo: „Wszystkie planety poruszają się po elipsach wokół Słońca”, jest naukowe, ponieważ mówi, że planety faktycznie poruszają się po elipsach, i wyklucza zarazem orbity, które są prostokątne czy owalne. Właśnie dlatego, że prawo to mówi coś o orbitach planet, posiada ono pewną zawartość informacyjną i jest falsyfikowalne.

Rzut oka na niektóre prawa, które są typowymi składnikami teorii naukowych, wskazuje, że spełniają one kryterium falsyfikowal-

5 — Czym jest to...