chalmers0209

211

Czy warto?

5. CZY WARTO?

Będzie rzeczą właściwą w ostatnim paragrafie tej książki spróbować odpowiedzieć na pytanie, po co została ona napisana. Czy warto było prowadzić badania, których rezultat został tu zawarty? Pytanie to jest tym ważniejsze, że przyznaliśmy, iż filozofia czy metodologia nauki w niczym nie jest w stanie pomóc uczonemu.

Uważam, że najistotniejszym celem moich badań jest walka z panującą w naszym społeczeństwie ideologią nauki. Ideologia ta posługuje się wątpliwym pojęciem nauki i równie wątpliwym pojęciem prawdy, które służą zazwyczaj do obrony konserwatywnych stanowisk i koncepcji. Niektóre odmiany psychologii behawiorystycznej zachęcają do traktowania człowieka jako maszyny i do szerokiego wykorzystywania badań nas współczynnikiem inteligencji. Tego rodzaju typów wiedzy broni się argumentem, że są one wynikiem stosowania „metody naukowej”, z czego ma wynikać, że są one wartościowe same w sobie. Ale nie tylko prawicowe ugrupowania posługują się kategoriami nauki i metody naukowej w celach apolo-getycznych. Również marksiści zwykli bronić swych pozycji twierdząc, że materializm historyczny jest nauką. Ogólne kategorie nauki i metody naukowej służą także jako narzędzie ataku na pewne typy badań. Popper na przykład argumentuje przeciwko marksizmowi i psychologii Adlera dlatego, że są one niezgodne z jego falsyfika-cjonistyczną metodologią, podczas gdy Lakatos używał swojej metodologii naukowych programów badawczych, aby argumentować przeciwko marksizmowi, socjologii wiedzy i innym formom zanieczyszczeń zatruwających środowisko intelektualne.

Uważam, że nie istnieje bezczasowe i uniwersalne pojęcie nauki lub metody naukowej, które mogłoby spełnić zadania wspomniane wyżej. Nie jesteśmy w stanie uzyskać takich pojęć i nie potrafimy ich skutecznie bronić. Nie możemy bronić czy odrzucać poszczególnych elementów wiedzy na tej podstawie, że zgadzają się one, lub nie, z jakimś z góry przyjętym kryterium naukowości. Sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana. Jeżeli na przykład chcemy przyjąć rozsądną postawę wobec pewnej wersji marksizmu, musimy zbadać cele tej koncepcji, metody przez nią stosowane i stopień, w jakim cele te