Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (111)

pową formę zmieszania. Wybrane odmiany gospodarcze topoli szarej były zalecane w latach 1973-1986 do uprawy plantacyjnej ('IBL-91/2' i 'Kórnik 18’) oraz zadrzewień (’IBL-91/2\ 'IBL-55', 'Kórnik 17’ i 'Kórnik 18’). Obecnie wycofano je z krajowego doboru topól.

XXVI. WIERZBA — Salix L.

W Polsce rośnie 28 rodzimych gatunków wierzb i liczne mieszańce. Wierzby występujące bardzo powszechnie, mimo podobieństwa pod względem niektórych cech biologicznych i znacznej tolerancji na niekorzystne warunki środowiska, a zwłaszcza siedliskowe, różnią się co do wymagań ekologicznych.

Wierzby reprezentujące naszą rodzimą florę Faliński (1990) zalicza do 5 następujących grup ekologicznych:

1.    Naskalne wysokogórskie wierzby krzewinkowe związane z miejscami dłuższego zalegania śniegu (Salix retusa L., S. herbacea L., S. reticulata L. i S. kitaibeliana Willd.);

2.    Łęgowe wierzby krzewiaste i drzewiaste porastające brzegi rzek i niektórych jezior, tworzące zespół łęgu wierzbowo-topolowego. Należą tu: S. alba L., S. fragilis L., S. viminalis L., S. purpurea L., S. triandra L., a w górach S. incana Schrenck.;

3.    Wydmowe wierzby krzewinkowe — S. arenaria L.;

4.    Torfowiskowe wierzby krzewiaste. Należą do nich: S. lapponum L. i S. myrtil-loides L., tworzące zespoły torfowiskowe w Karkonoszach i na niżu;

5.    Krzewiaste i drzewiaste wierzby o szerokiej tolerancji ekologicznej, mające charakter roślin pionierskich. Zaliczyć tu należy: S. cinerea L., S. pentandra L., S. aurita L., S. repens L., występujące głównie w bagiennych zbiorowiskach olchowych; S. caprea L. i S. silesiaca Willd., spotykane na siedliskach grądów, buczyn, borów mieszanych i świerkowych. Występowanie tych gatunków wskazuje na stadia początkowe lub zaawansowanie sukcesji wtórnej, prowadzącej do zbiorowisk leśnych.

Rodzime wierzby wymienionych grup ekologicznych i niektóre obce gatunki znajdują zastosowanie w szeroko rozumianej działalności gospodarczej, a to przy:

•    zabudowie biologicznej cieków wodnych (m.in.: S.purpurea, S. vimirtalis, S. alba, S. fragilis, S. amygdalina i S. incana),

•    umacnianiu lotnych piasków: S. arenaria i obce gatunki wierzb S. acutifolia Willd. — wierzba ostrolistna (w. kaspijska),

•    regeneracji zbiorowisk leśnych — iwa, stanowiąca naturalny przedplon,

•    zalesianiu nieużytków, rekultywacji terenów zniszczonych działalnością człowieka (np. 5. viminalis, S. caprea, S. acutifolia),

•    plantacjach wiklinowych (S. viminalis, S. purpurea i S. amygdalina).

Na nowe możliwości wykorzystania wierzby w gospodarce, a ściślej w ochronie środowiska, wskazują badania duńskie. Stwierdzono bowiem, że zanieczyszczone wody gruntowe po przejściu przez poziom gleby przerośnięty korzeniami wierzby S. yiminalis stają się czyste i pozbawione ołowiu oraz kadmu. Przeprowadzone doświadczenia wykazały, że wierzby cechuje zdolność pochłaniania metali ciężkich, dlatego też szlamy pozostałe po oczyszczonych ściekach, wprowadzone na plantacje energetyczne, zostają pozbawione ołowiu i kadmu.