Chemia13

ni,mu wodom stąd cząsteczka la jest IiwiiI.i Nuliuin.r.l w przypadku NI, niewielki atom a/otu okalaj;) dużo większe od me)',o alomy jodu, en powoduje, że związek len jest nietrwały i rozkłada siy wybuehowo ju> pod wpływem lekkiego potarcia.

Przykład 2

Odczytaj w tablicach, jakie promienie mają atomy wodoru, azotu i jodu Następnie ulep z plasteliny kulki o promieniach proporcjonalnych do odpowiednich promieni atomowych. Z kulek tych zbuduj modele cza steczek NH₃ oraz NI₃, pamiętając, jaki mają one kształt. Oceń, w którym wypadku atomy są silniej stłoczone.

Rozwiązanie

Promienie poszczególnych atomów wynoszą: wodoru - 30 pm, azotu - 71 pm, jodu - 133 pm. Modele cząsteczek NH₃ i NI₃, z zachowaniem skali, są przedstawione na rycinie 5.47.

W cząsteczce NI₃ obserwujemy silne stłoczenie przestrzenne atomów, które zmniejsza trwałość tego związku.

NH₃    ni₃

Ryc. 5.47. Modele cząsteczek NH₃ i Nl₃

Itoilnik jest lo <:/.|',l<:<:/ka luli liaoment czą-sloc/kl mająca mu:,palowany oloklron luli uliiklroiiy.

5.5.3. Reaktywność cząsteczek

Bardzo reaktywne są cząsteczki o nieparzystej liczbie elektronów, czyli posiadające niesparowany elektron. Cząsteczki takie są nazywane rodni kami. Tak na przykład tlenek azotu(Il) NO, mający w sumie 15 elektro nów w cząsteczce (8 od tlenu i 7 od azotu), cechuje się obecnością niespa rowanego elektronu. Cząsteczce NO można przypisać strukturę:

0=N*

NO jest substancją łatwo reagującą z innymi związkami. Na przykład w zetknięciu z powietrzem natychmiast utlenia się do N0₂ zgodnie z równaniem:

2 NO + 0₂ — 2 NO,

Powstający tlenek azotu(lV), także z niesparowanym elektronem w cząsteczce, ma budowę przedstawioną na poniższym wzorze, od po windującą płaskiej strukturze trójkątnej:

IOI

() N-

Obecność niespamwanego elektronu umożliwia dinieryzację związku, czyli tworzenie się układu o strukturze:

IÓI IÓI

_ i i _

0 = N — N = 0

lak wynika z powyższego schematu, dimeryzacja polega na łączeniu i l cząsteczek związku.

I )użą reaktywność mają też cząsteczki, w których z różnych względów <' .łają naprężone (zgięte lub rozciągnięte) wiązania chemiczne.

Pi lecenia kontrolne

l Wyjaśnij następujące pojęcia: rodnik, dimeryzacja, dipol.

Wymień, jakie cechy związku można określić, jeśli się zna kształt czą-. teczki i rodzaje występujących w niej wiązań, h /. podanych cząsteczek wybierze te, które są cząsteczkami polarnymi: (HI₃,SÓ₂, CBr₄, COS.

I Wyjaśnij, dlaczego cząsteczki NI₃ są mniej tiwałe niż cząsteczki NH_V )ceń, analizując strukturę cząsteczki, czy cząsteczka HN0₃ jest dipolem. i> Które z podanych cząsteczek: NHCK, S_s, H₂0₂, mają moment dipolowy różny od zera?

< )pisz budowę przestrzenną cząsteczek CHC1₃, PC1₃, CHBrF₂ i oceń, zy są one dipolami.

! 6. Oddziaływania międzycząsteczkowe

j Oddziaływaniu między-. cząsteczkowo są znacznie słabsze od wi. zań wewnąlrz cząsteczki

Siły międzycząsteczkowe to słabe oddziaływania między cząsteczka-M Są one dużo słabsze od wiązań chemicznych, czyli sił utrzymujących .u uny wewnątrz cząsteczki. O niedużej mocy sił międzycząsteczkowych iadczy fakt, że ich znaczenie szybko maleje w miarę zwiększania odle-i■ i. >ści między cząsteczkami.

Wiele cząsteczek jest zdolnych do przyciągania takich samych lub in-n eh cząsteczek za pomocą oddziaływań (inaczej: sił) międzycząsteczko-\ vch. Oddziaływania takie mogą występować w stanie stałym i ciekłym pomiędzy cząsteczkami znajdującymi się w roztworze oraz, w nielicznych wypadkach, w fazie gazowej. Na przykład cząsteczki wody zawarte parze wodni | stopniowo, wskutek oddziaływań międzycząsteczko yych, li|ez;| su,¹ v\ większe zespoły, zwane asocjatami. Proces len prowa d/.i do pi zet In ul i um p.u \ w«ulnej w mgłę.